De inkomensgrens voor sociale huur kan gewoon omhoog, zodat gewone mensen in gewone huizen kunnen wonen. Den Haag verschuilt zich achter Brussel voor die inkomensgrens, die er toe leidt dat mensen met een inkomen boven de 40.024 euro geen huis kunnen vinden, hoewel de rechter heeft bepaald dat Den Haag die grens heeft vastgesteld en niet Brussel. Het Europees Parlement werkt er nu aan om Europese regels, waar Den Haag zich achter verschuilt, glashelder te maken, na een rapport van de GroenLinkse Europarlementariër Kim van Sparrentak, dat met ruime meerderheid is aangenomen.
Door Simon Trommel
Intusssen geldt voor mensen die meer verdienen dan de inkomensgrens: sociale huur mag niet, middenhuur (van 762 tot 1100 euro) is er niet en dure huur is te duur. Gevolg: er is een tekort van honderdduizenden woningen alleen al in Nederland en 40.000 daklozen, een verdubbeling in 10 jaar toen Rutte II de afbraak van de sociale huisvesting in gang zette, onder meer door de inkomensgrens.
Wonen is nu na het rapport van Van Sparrentak ook een Europees probleem: in de EU zijn 700.000 daklozen, 34 miljoen mensen hebben moeite hun huis te verwarmen.
Het onderwerp komt meer en meer op de Europese politieke agenda´s te staan. Europees Parlement, Europese Commissie, en sommige lidstaten zijn er van overtuigd dat er wat moet gebeuren. Het onderwerp staat ook op de agenda van het Comité van de Regio´s het EU-adviesorgaan voor lokale en regionale overheden in Brussel deze week: steden ervaren grote problemen en inmiddels heeft Amsterdam na Berlijn aangekondigd sociale huurwoningen op te gaan kopen om ze in het lage prijssegment te houden. In het voorjaar organiseert EU-voorzitter Portugal een brede conferentie over dit onderwerp. Samen met lokale stakeholders.
Strenge toepassing staatsteunregels in Nederland
De Europese staatssteunregels gebieden dat staatssteun voor woningbouw alleen terecht komt bij de kwetsbaarsten. Hoe je ´kwetsbaar´ definieert, mag iedere lidstaat voor zich uitmaken. Dus heeft Nederland gekozen voor een inkomensgrens met een hoogte van 40.024 euro. Nederland is hiermee streng, zegt Van Sparrentak.
De inkomensgrens voor een sociale huurwoning is hier 40.024 euro terwijl in Parijs en Wenen inkomens van 70.000 tot 80.000 euro worden gehanteerd. Maar Nederland kan naar de EU wijzen wat het wil, eerder moest de Europese rechter er aan te pas komen om te verklaren dat Nederland zelf verantwoordelijk is voor die stringente toepassing. Ook de Europese Commissie zei dat eerder op vragen van Euro-afgevaardigde Agnes Jongerius (PvdA). Conclusie is dat de inkomensgrens die voor veel ellende zorgt, gewoon omhoog kan, als de politiek dat wil.
Door die strenge inkomensgrens vallen middeninkomens in Nederland buiten de boot voor sociale huisvesting, want de markt bouwt te weinig middenhuurwoningen. Gevolg, zeggen deskundigen: de huurwoningmarkt zit op slot en het aantal daklozen neemt toe. Een erfenis van Rutte II met VVD en PvdA in de regering, hoewel de PvdA inmiddels een volledige draai heeft gemaakt en knokt voor reparatie. Maar dat willen VVD en D66 niet.
De draai van de PvdA duurde wel even. De inmiddels als partijleider vertrokken Lodewijk Asscher wilde vorig jaar in Velp geen excuus maken voor de ellende op de woningmarkt, zei hij tegen Buurtenregio.nl, hoewel de stemming in de partij toen al kantelde. Zijn partijgenoot en Europarlementariër Agnes Jongerius zag het probleem wel. Later bood de PvdA alsnog excuses aan: de partij was te wild geweest in het kabinet Rutte II.
Ook begrotingsregels aanpassen
Het Europees Parlement ziet versoepeling van de staatsteunmaatregelen als een van de manieren om de wooncrisis aan te pakken. Ook stelt Van Sparrentak voor om de Europese begrotingsregels zo aan te passen dat investeringen in de volkshuisvesting over meerdere jaren kunnen worden uitgespreid zodat de begroting minder wordt geraakt door investeringen door woningbouwinvesteringen en lidstaten minder snel te maken krijgen met begrotingstekorten. Verder pleit Van Sparrentak voor meer mogelijkheden voor aanpak van Airbnb en illegale hotels. Daar is in de Digital Services Act die in de maak is, al wat voor geregeld. In de voorstellen van de Europese Commissie in die wetgeving moeten platforms aanwijzingen van gemeenten gaan volgen. Als huizen niet mogen worden verhuurd moeten de platforms daar op hun platform rekening mee houden.
Alleen maatregelen inkomenskant helpen niet
Het is in de Europese Unie echt alle hens aan dek om de woningtekorten en dakloosheid aan te pakken. Eurocommissaris Schmit voor banen en sociale rechtvaardigheid liet zich in een reactie niet specifiek uit over de staatssteunregels. Maar alleen met maatregelen aan de inkomenskant, kom je er niet, zei Schmit onlangs in het Europees Parlement in Brussel. Want als je zorgt dat mensen meer inkomen krijgen, gaat dat nog steeds op aan stijgende huur en verbetert dat de positie van mensen niet. Hij wil de lidstaten helpen hun woonbeleid op orde te krijgen en streeft naar een integrale aanpak op EU-niveau waarin het uitwisselen van kennis en fondsen centraal staan met als doel dakloosheid, armoede en uitsluiting tegen te gaan. Wat betreft dakloosheid verwees hij naar housing first als leidend concept: zorg in de eerste plaats dat daklozen een dak boven hun hoofd krijgen en bouw daar de hulp omheen. ´Huisvesting is centraal in het verbeteren van de sociale context van mensen,´ zei hij verder. Het aantal daklozen in Nederland is de laatste 10 jaar verdubbeld, van 20.000 naar 40.000.
Hoewel Schmit zich niet uitliet over de staatsteun was hij wel duidelijk op een ander vlak. Betaalbaarheid van huisvesting moet meegenomen worden in het Europees semester, de jaarlijkse rapportage en adviezen uit Brussel over de begrotingen van de lidstaten.
Ook verwacht hij veel van de green deal van Eurocommissaris Frans Timmermans (PvdA) en de renovatiegolf van gebouwen die daar uit komt. Dat levert op lokaal niveau werk en betere huizen op. Ook zijn er fondsen beschikbaar, zoals EFRO en ESF plus. Ook noemde hij de pijler van sociale rechten die in de EU in de maak is.
Wonen is een mensenrecht
Wonen is een mensenrecht, betoogde Van Sparrentak en veel andere Europarlementariërs. Van Sparrentak: ´Alle maatregelen die we vragen, zoals het aanpassen van begrotingsregels, aanpakken van Airbnb en een einde aan dakloosheid voor 2030 worden breed ondersteund door de sociaaldemocraten, door Links, de Groenen en de liberalen van Renew. De christendemocraten steunden een paar onderdelen niet daarom hebben ze zich onthouden van stemming over mijn rapport. Nu is echt het momentum om wat te veranderen aan een overheid en een politiek die wonen als markt ziet in plaats van een recht.´
