Boswachter Laurens Jansen staat al in het bos naast zijn terreinwagen. We hebben afgesproken zodat hij mij kan bijpraten over het kapbeleid van Staatsbosbeheer en over de manier waarop dat in de winter van 20-21 is uitgevoerd in het Rozendaalsebos. Het Rozendaalsebos ligt aan de noordoost rand van Arnhem. Met mij waren vele andere gebruikers van dit bos ontdaan over het rigoureuze kapbeleid van Staatsbosbeheer. Daarom leek het mij goed met elkaar af te spreken om de uitvoering van dit beleid toe te lichten.
Door Chris Zeevenhooven
Jansen is boswachter bij Staatsbosbeheer en verantwoordelijk voor zo’n 10.000 hectare natuur, voornamelijk op de Midden Veluwe tussen Hoenderloo en Kootwijk. Maar hij heeft ook de zorg voor de bijna 400 hectare die Staatsbosbeheer in beheer heeft langs de A12 aan de Schelmseweg. Hij komt er regelmatig, want het is dicht bij zijn huis in Arnhem.
De harverster kapt de bomen via dunningspaden
Nadat we een stuk het bos zijn ingereden komen we ter zake en gaat hij vertellen over de uitkap die heeft plaatsgevonden in de 200 hectare van dit multi-functionele bos. Het multifunctionele bos is ook van waarde voor recreatie, natuur en cultuurhistorie. Daarnaast heeft hij nog bijna 100 ha natuurbos en 90 ha heide in beheer in dit gebied. Uit het bos van 200 ha is 2400 kuub hout geoogst, zowel dikke Douglas sparren als kleinere bomen. Er is eerder in 2004 een grote kap geweest van 3400 kuub hout en er is hout geoogst in 2013 en in 2019. Er wordt niet meer hout geoogst dan er bij groeit en dat is te meten door de dikte van de bomen, die jaarlijks aangroeien . Op een bepaalt moment is de groei eruit en dan zouden de bomen gekapt kunnen worden. Het volledig open kappen van een groot terrein doet Staatsbosbeheer alleen nog tot maximaal een halve hectare.
Het Rozendaalsebos is ook een leer Boswachterij, voor de opleidingen in Velp zoals Helicon en de hogeschool van Hall Larenstein waar bos- en natuurbeheer een studierichting is. Er is dit keer geëxperimenteerd om met de harverster in kaarsrechte dunningspaden van honderden meters lang het bos uit te kappen. De harvester is een grote zware machine die het bos in kan rijden en die in één keer een boom kan vastklemmen, afzagen en daarna schillen en ontdoen van zijtakken. De machine laat het takafval achter en de stammen worden later uit het bos gehaald. De idee om het tophout en de takken achter te laten is dat er meer biodiversiteit in het bos komt en de bosgrond gevoed wordt. Anderen kijken daar kritisch naar omdat de harvester zowel de bodem dicht rijdt als ook door veel takken achter te laten het zonlicht op de bodem tegengaat en daardoor plantengroei belemmert. Het is de bedoeling dat met de volgende kapronde de harvester dezelfde “paden” gebruikt om extra schade aan de bodem te voorkomen. Het staat in de planning om iedere 4 jaar hout te gaan oogsten.
Staatsbosbeheer ontvangt subsidie en inkomsten uit houtopbrengst
Staatsbosbeheer is opgericht in 1899 en beheert 273.000 hectare bos. Ook in dit bos staan bomen die ooit geplant zijn om zandverstuivingen te beplanten en om daarna onder andere als stuthout te dienen in de mijnen in Zuid-Limburg. Vandaar dat een groot deel van de Veluwe vol staat met dennenbomen. Een groot deel is flink doorgegroeid en nu aantrekkelijk hout om te oogsten en te gebruiken voor de bouw en meubelindustrie. “Hout is populair” zegt de boswachter, “maar er is lang niet genoeg in Nederland om in de behoefte te voorzien. Maar alle kleine beetjes helpen. Wij dragen hiermee bij aan de houtbehoefte in het land”.
Staatsbosbeheer wordt deels gesubsidieerd volgens de subsidieregeling Natuur en Landschap. Die regeling is overgedragen van het Rijk naar de provincie. De Veluwe, waar dit bos onderdeel van uitmaakt, is ook Natura 2000 gebied en dat vraagt extra zorg. De provincie heeft een beheerplan voor Natura 2000 opgesteld en daarmee is richting gegeven hoe het gebied beheerd moet worden. Het is de bedoeling om de Veluwe meer te ‘verloven’, meer loofbomen te planten, in plaats van dennenbomen, omdat loofbomen beter tegen droogte kunnen (klimaatverandering) en minder water nodig hebben in de winter. Zo wordt het bos meer toekomstbestendig. Maar het groot wild maakt dat nog geen succesvolle operatie. De beesten doen zich tegoed aan de jonge boompjes.
Wie is er verantwoordelijk voor het bos?
Staatsbosbeheer is een grote organisatie waar om de zoveel tijd het beleid weer aangepast wordt, omdat maatschappelijke opgaven veranderen. Hier is het experiment gedaan om op een uitgezet parcours de harverster rechte dunningspaden te laten uitkappen. In de beleving ziet het er heftig en strak uit met iedere 10 meter een pad van 4 meter breed en honderden meters lang, waar over 4 jaar weer een harvester doorheen gaat. Wat Jansen betreft was het misschien beter geweest om een bocht in het pad te maken zodat je er niet recht door heen kijkt, al zegt hij ook dat na een paar maanden het al anders oogt, omdat er weer groen omhoog komt. In hoeverre alle tophout en takken die op de grond liggen dat tegenhouden moet afgewacht worden. Maar dat zullen ze meenemen in de evaluatie en de kritiek van het publiek heeft daar zeker invloed op.
Ik vraag me af of er in zo’n grote organisatie iemand persoonlijk verantwoordelijk is voor de ontwikkeling, zoals de landgoedeigenaar voor zijn eigen landgoed. Voor Laurens Jansen is de boswachter primair verantwoordelijk voor het bosbeheer. Hij wordt daarin ondersteund door ecologen en bosadviseurs: “We doen het als team en het team neemt verantwoordelijkheid voor het gevoerde beheer”. Voordat een volgende keer gekapt wordt gaat hij, de boswachter, eerst een wandeling maken door het gebied met belangstellenden om het dunningswerk toe te lichten. Door de coronapandemie ging dat nu niet. Jansen ging na zijn toelichting nog even terug het bos in om met een liefhebber van boommarters te praten.