In de schitterende galerie van Annemiki Bok in Emmeloord zet Roxane van Iperen zich aan een klein tafeltje en neemt een slok water om het verhaal te gaan vertellen van het huis, ’t Hooge Nest, dat ze in 2012 heeft gekocht, verbouwd en met haar gezin is gaan wonen. Ze hoorde dat er wat speelde rondom de geschiedenis van haar nieuwe huis en vanuit nieuwsgierigheid ging ze op zoek naar dat geheim. Maar niemand in de omgeving wist iets anders dan een gerucht dat er in de oorlog of nazi’s of onderduikers of anderen gewoond hadden. Op 4 en 5 mei probeerde ze met een tafeltje voor het huis met mapjes met info erop om nieuwe informatie in te winnen. Maar dat leverde op die manier geen nieuws op.
Door Chris Zeevenhooven
In het archief van het Yad Vashem (holocaust) museum en archief in Israël vindt ze het huurcontract van haar huis dat indertijd is afgesloten met de eigenaren, de dames Jansen uit Amsterdam en twee keurige families, die gedurende de oorlog daar konden gaan wonen. Daarmee gaat het verhaal van de families van de Joodse zussen Jannie en Lien Brilleslijper (begin 20 ers) in ‘haar’ huis verder. Jannie ziet al voor de oorlog het gevaar van het nationaal socialisme en zit vanaf de eerste dag van de oorlog diep in het verzet. Lien is gaandeweg de oorlog steeds meer mee gaan doen. Het huis t Hooge Nest is hun vluchthuis geworden nadat ze in 1942 verdreven werden uit hun eerdere onderduik woning in Bergen. Het Hooge Nest was de laatste mogelijkheid om te overleven. Het huis stond en staat afgelegen In het buitengebied maar op loopafstand van Naarden en Huizen.
In het boek t Hooge Nest is de geschiedenis van de twee families gedurende de oorlog tot in detail beschreven. Er doorheen is het verhaal van de Jodenvervolging en andere belangrijke gebeurtenissen van de oorlog verweven, zoals de manier waarop de nazi’s met hun Nederlandse aanhang de Joden discrimineerden met de Jodenregistratie en isolatie.
In Nederland zijn 160.820 Joden geregistreerd met een J in hun persoonsbewijs, daarnaast zijn banen, geld en (kunst)bezit afgepakt. Uiteindelijk moesten ze zich melden of werden opgepakt met razzia’s om afgevoerd te worden naar het doorvoerkamp Westerbork en vandaar naar de vernietigingskampen. Door de registratie verliep dat georganiseerd. De Joden werden geïntimideerd, vernederd en uiteindelijk op basis van een systeem geselecteerd om vergast te worden. De Februaristaking van 1941, waarmee geprotesteerd werd tegen de razzia’s in Amsterdam krijgt aandacht. Het verzetswerk dat werd uitgevoerd met het drukken en verspreiden van illegale kranten en het maken van valse persoonsbewijzen wordt beschreven. Maar ook de dagelijkse zorgen, omdat de onderduikers ook eten nodig hebben.
Jannie en Lien Brilleslijper verdienen een standbeeld
In ’t Hooge Nest runnen de twee Joodse vrouwen vanuit het huis hun verzetswerk en bieden onderdak aan vluchtelingen en onderduikers, wat zij feitelijk zelf ook waren. Er verbleven regelmatig meerdere personen in het huis naast de kinderen van Jannie en Lien, hun ouders, hun beider partners en broer Jaap. Terwijl de barbaarse wereld om het huis heen alle cultuur kapot maakte, werd in het huis en bij vrienden in de omgeving kunst en cultuur gemaakt door pianist Eberhart, de man van Lien. Lien haalde haar hart op met het zingen van Jiddische liederen. Het huis komt zo tot leven door schrijvers en musici die langs komen.
Na D day, 6 juni 44, toen de geallieerden de aanval inzetten zijn de bewoners van het huis optimistisch, maar in de loop van die zomer worden ze toch verraden en vindt een Joden jager het adres. Ze worden opgepakt en op transport gezet. Door snel en slim optreden worden de kinderen elders ondergebracht en ontsnapt Eberhart (een Duitse deserteur) aan de kogel. Maar de zussen, vader, moeder en broer Jaap worden op transport gezet eerst naar Westerbork en daarna naar Auschwitz. In het boek krijg je een nauwgezet verslag van de organisatie en het leven in de concentratiekampen. Het is onvoorstelbaar wat onderdrukkers onderdrukten aan doen. Ze komen daar ook in contact met Anne en Margot Frank. Lien en Jannie overleven de ontberingen en sluiten na de oorlog hun mannen en kinderen weer in de armen.
Het is meer dan toeval dat de schrijfster en archiefonderzoeker Roxane van Iperen dit verhaal van haar huis op het spoor is gekomen en moest vertellen. Want het moest verteld worden om de weergaloze prestatie van deze twee Joodse vrouwen in het licht te zetten. ’t Hooge Nest is een bijzonder boek om 75 jaar vrede en veiligheid bewust te vieren. De vrouwen Jannie en Lien Brilleslijper krijgen een standbeeld met hun eigen verhaal.
