Het park achter verzorgingshuis Regina Pacis aan de Velperweg is voor veel mensen een geliefde plek om een ommetje te maken of de hond uit te laten. Het heet Sacré Coeur naar het gelijknamige meisjespensionaat dat er tussen 1913 en 1942 was gevestigd. Het Veluwewater stroomt vanaf Rennen Enk, aan de overkant van de Velperweg, naar de drie vijvers in het park om verder te stromen naar de Rijn. Maar ook in de geschiedenis zijn beide parken en gebouwen met elkaar verbonden zoals verteld wordt in dit verhaal.
Door Onno Boonstra
De geschiedenis van het park en het gebouw begint echter een stuk eerder, namelijk in 1883. Hieronder wordt in het kort de geschiedenis van het park en het gebouw beschreven.
Planten- en Vogeltuin, 1883-1894
In 1880 ontstond het plan om het bouwland dat gelegen was tussen de spoorlijn naar Zutphen en de Velperweg aan te kopen om er een hotel annex concertzaal te bouwen en een park aan te leggen. Daartoe werd de Maatschappij ter Exploitatie van den Planten- en Vogeltuin te Arnhem opgericht. De maatschappij koos er voor om een romantische tuin aan te leggen met slingerende paden, gebogen waterpartijen, kassen met tropische planten en diverse volières vol exotische vogels. Het hotel kreeg een luxe uitstraling en bevatte twee concertzalen waarvan de grootste geschikt was voor 1200 personen. Zowel het hotel, de concertzalen en de tuin trokken veel bezoekers, maar de onderhoudskosten waren zo hoog dat de maatschappij al snel op een faillissement afstevende.
Sanatorium Arnhem, 1894-1913
Hotel en tuin werden daarom in 1894 verkocht aan de Maatschappij tot Verpleging van Zenuw- en Geesteszieken, die op het terrein het Sanatorium Arnhem vestigde. Het was een particuliere instelling, bedoeld voor zenuwpatiënten uit het gehele land en “uit de gegoeden stand”. De financiële situatie bleef ook voor deze instelling precair. Toen in 1913 de Stichting van het Heilig Hart (Sacré Coeur) een bod uitbracht op het gebouw en de omliggende terreinen werd dat aanvaard.
Meisjespensionaat Sacré Coeur, 1913-1942
De Stichting van het Heilig Hart te Bennebroek bouwde het gebouw om tot een katholiek pensionaat voor meisjes, inclusief een kloostergedeelte voor de 40 zusters die daarvoor hun voormalige klooster Sacré Coeur in Nijmegen ontruimden. De voormalige concertzalen werden als kapellen ingericht. Het pensionaat was ook een onderwijsinstelling. De meisjes, die behoorden tot de katholieke elite van Nederland, kregen les op het Lyceum Sancta Magdalena Sophia-Sacré Coeur.
Onderkomen voor de Wehrmacht, 1942-1945
In 1942 werd de opleiding noodgedwongen gesloten: de Duitsers vorderden het gebouw ten behoeve van de huisvesting van vrouwelijk militair personeel. Na de slag om Arnhem werden ook andere diensten van de Wehrmacht er ondergebracht en deed het dienst als Huis van Bewaring.
Gemeentehuis, 1945-1946
Op 21 april 1945, vijf dagen na de verovering van Arnhem door de geallieerden, verhuisde het gemeentelijk apparaat vanuit Apeldoorn terug naar Arnhem. Omdat het stadhuis vrijwel volledig in puin lag werd het gebouw Sacré Coeur daarvoor aangewezen. Het meisjespensionaat week voorlopig uit naar Vaals. In de eerste helft van 1946 verlieten diverse afdelingen van het gemeentelijk apparaat het pand om plaats te maken voor Insula Dei.
Insula Dei, 1946-1955
Tot september 1944 bestierden de zusters van Onze Lieve Vrouwe van Barmhartigheid ‘Insula Dei’ in de binnenstad, een instelling voor wezen en bejaarden, een internaat voor schipperskinderen en een kweekschool voor onderwijzeressen. Tijdens de Slag om Arnhem werden de meeste van hun gebouwen verwoest. De zusters evacueerden naar Utrecht, maar keerden terug naar Arnhem, waar ze, na het vertrek van het gemeentebestuur, woonruimte vonden in de gebouwen van het park Sacré Coeur. Omdat ook de zusters van het Heilig Hart de wens te kennen gaven naar Arnhem terug te keren, besloot Insula Dei in 1949 om het gebouw van Sacré Coeur te verlaten en het aan de andere kant van de Velperweg gelegen landgoed Rennen Enk te kopen. Zodra daar nieuwbouw was voltooid, verhuisden delen van Insula Dei naar de overkant van de Velperweg.
Opleidingsschool voor de Rijkspolitie, 1955-1974
Inmiddels waren de omstandigheden zo gewijzigd dat de zusters van het Heilig Hart er van afzagen om hun meisjespensionaat weer op Sacré Coeur te vestigen. In plaats daarvan verhuurden ze het gebouw aan de Rijkspolitie, die haar opleidingen in Doorn en Nistelrode sloot ten gunste van een nieuwe opleiding in Arnhem. In één jaar werden de aspirant-agenten de beginselen van verkeerstheorie, staatsrecht, maatschappijleer en opsporingsleer bijgebracht, met daarnaast ruime aandacht voor sporten als atletiek, zwemmen, boksen en jiu-jitsu. Op 1 januari 1974 werd de opleidingsschool samengevoegd met een nieuw op te richten politieacademie en verhuisde de school naar Apeldoorn.
Verpleeghuis Regina Pacis, 1979-heden
Datzelfde jaar werd het oude Sacré Coeur-gebouw gesloopt om plaats te maken voor een verzorgingshuis genaamd Regina Pacis (onze lieve vrouw, koningin van de vrede). Regina Pacis was een invaliden- en bejaardenhuis dat tot de instellingen van Insula Dei behoorde en dus ook gevestigd was aan de noordzijde van de Velperweg. Met de intensivering van de zorg leek het verstandig om Regina Pacis in een nieuw, afzonderlijk gebouw onder te brengen. En zo verhuisde Regina Pacis begin 1979 terug naar het terrein van Sacré Coeur, waar het gloednieuwe verpleeghuis op 17 september 1980 werd geopend door koningin Beatrix, maar al weer in 2011 werd gesloopt ten gunste van het huidige gebouw.
Park Sacré Coeur, 2004-heden
Van het eerste gebouw uit 1883 resteert alleen nog het koetshuis èn het tunneltje dat vanuit het souterrain van het hotel naar de nabijgelegen vijver leidde. Van het park is veel meer over. Een deel van de vijvers en de slingerende paden is origineel, en veel van de toentertijd geplante bomen staan nog fier overeind. De gemeente, die het park sinds 1979 in beheer heeft, heeft het in 2001 op de gemeentelijke monumentenlijst geplaatst. Het is het geheime arboretum van de stad Arnhem.