Onderzoeksjournalist en schrijver Marcel van Silfhout (1968) is sinds 2017 boer, landschaps- & natuurboer, dat wel. Het verhaal begint op het Westerbergveld, een akker op de Wageningse berg waar al sinds mensenheugenis geboerd wordt. De buurt heeft genoeg van de maiscultuur en ziet liever granen. Ze komen in contact met Marcel van Silfhout, die zich verdiept heeft in het wat hij noemt “landschapsboeren”. Stichting Graangeluk is geboren. De stichting richt zich op het verbouwen van historische streekgranen zoals Aalter Troshaver, Spelt, Zwarte en Rode Emmer, Grijs Brabants Zandboekweit en Veluws Kruiprogge op oude landbouwgronden.
Door Gabrielle Zeevenhooven
Marcel van Silfhout is in Wageningen geboren en is kind aan huis bij een boer, nadat hij op zijn vijfde in Renkum komt wonen. Hij kent het boerenland zoals het er in de jaren 70 uitzag. Hij schrijft als onderzoeksjournalist een boek over voedselveiligheid en komt tijdens zijn research in contact met de traditionele schaapherders, die op het punt staan te verdwijnen. Economisch niet interessant, dus niet haalbaar. Juist die schaapherders brengen hem op het spoor van het traditionele heideboerderij- model, een kringloop van graanakkerbouw, heidevelden en schapen. De schapen begrazen de akkers en bemesten die. Daarna worden de akkers ingezaaid met oude graanrassen en akkerkruiden. Na de oogst zijn de schapen weer aan de beurt om de boel kaal te grazen en te bemesten. Dit revitaliseert de bodem van onder af en brengt een gezonde bodem- en voedselkringloop tot stand.
Brood en bier van ambachtelijke bedrijven
Van Silfhout: “De akkers langs de Veluwe zijn eeuwenlang op deze manier gebruikt in combinatie met schapenhouderij en potstallen. De provincie wil nu deze akkers verschralen en braak laten liggen voor insecten en wild. Zij willen de boer weghebben uit de natuur. De huidige beleidslijn is om vrijwel alle landbouwgrond op en om de Veluwe uit productie te halen. Dat betekent dat 5000 jaar landbouwcultuur in een keer weggepoetst wordt. Maar juist door te boeren volgens ons kringloop- heidelandbouwsysteem komt er weer ruimte voor akkerbloemen en dus insecten, akkervogels zoals de leeuwerik en klein wild. Het graan wordt gemalen bij onder meer de Witte Watermolen in het Park Sonsbeek in Arnhem en bakker Tom van Otterloo uit Arnhem bakt er zijn streekbrood van. Van de zomergerst wordt ambachtelijk bier gebrouwen in de stadsbrouwerij in Wageningen. Alles lokaal geproduceerd, zonder bestrijdingsmiddelen of kunstmest. Van boer naar bord langs de kortste weg”.
De korte keten staat onder druk
Stichting GraanGeluk is gegroeid van één bunder op de Wageningse berg naar 32 hectare her en der verspreid over de Veluwezoom, van Wageningen tot aan Biljoen in Velp en met akkers tot in Hoevelaken en Emst De Stichting werkt samen met reguliere boeren, die net zo enthousiast zijn over het landschaps-natuurboeren. Van Silfhout: “De ramp is dat de korte keten in Nederland verdwenen is. Dus voor sommige stappen in het proces moet ik tot over de provinciegrenzen heen karren. Terwijl vroeger maalderijen, drogerijen en slijperijen om de hoek lagen. Dus ik ga eigenlijk aan het succes ten onder zou je kunnen zeggen. Er zijn zoveel mensen die in zee willen met GraanGeluk dat logistiek en bedrijfsvoering problematisch worden. Dus op dit moment sta ik op een kruispunt. Afschalen of doorgaan. Maar om door te gaan hebben we steun nodig vanuit de provincie, de politiek en de burger/consument”.
Boerenland kan ook natuur zijn
Van Silfhout wil af van de rigide scheiding tussen landbouw en natuur. En van de aanpak van verschraling van landbouwgrond om die terug te geven aan de natuur. “Boerenland kan ook gewoon natuur zijn. Mest is ons zwarte goud. Zonder ruige vaste stalmest geen opbrengst. En een betere manier om stikstof te binden is er niet, namelijk in een graanoogst die naar de plaatselijke bakker of bierbrouwer gaat. En een prachtig lokaal product oplevert”. “Mijn boodschap aan de provincie is: bepaal dat Landschapsgrond onderdeel van het beeldbepalende cultuurlandschap is en zet daar een akkersubsidie op. In ruil daarvoor verbouwen wij in samenwerking met boeren oude streekgebonden granen voor goede streekproducten. Daarnaast levert dat voor de burger een levendig landschap op met hagen, zandpaden en de bij het graan behorende akkerflora en insecten”.
PruimGeluk
Naast graanakkers heeft de stichting sinds 2021 ook een oude pruimenboomgaard in Driel in beheer die op de nominatie stond om gerooid te worden. Een bongerd met maar liefst 18 soorten pruimen waaronder enkele zeldzame rassen. Van de pruimen wordt jam gemaakt en eaux de vie gestookt. Nog een aanvulling op het streekgebonden assortiment van de stichting. Van Silfhout: “We vonden het eeuwig zonde om die boomgaard te slopen, maar het is wel weer een zorg erbij. In plaats van graan hebben we nu dus pruimen daar, puur PruimGeluk.”
GraanGeluk kan hulp gebruiken
Stichting GraanGeluk staat voor samenwerkende partners die vanuit passie mooie producten willen maken op een milieuvriendelijke manier. Met behoud van biodiversiteit en bodemvitaliteit.
Mooie opsteker, het Gelders Graangelukbier heeft op de internationale Brussels Beer Challenge goud gewonnen in 2020 als beste speciaalbier onder de 7 procent. In de eerste week van september 2022 was er weer een internationale prijs voor twee speciaalbieren, het Gelders GraanGeluk en de Hoevelaker GraanGeluk. Het gaat om de pan-Europese Arca Deli Award vanwege het feit dat het uitgestorven Veluws Kruiprogge door GraanGeluk opnieuw geïntroduceerd is op de Veluwe en ook nog eens een topproduct oplevert. Wie wil dit nu niet.
Voor meer informatie: www.graangeluk.nl