Waarin een klein land groot kan zijn: Nederland levert bij de Europese Parlementsverkiezingen op 23 mei 2019 maar liefst twee Europese lijsttrekkers, twee Spitzenkandidaten die dingen naar de positie van voorzitter van de Europese Commissie. Frans Timmermans (PvdA) en Bas Eickhout (GroenLinks).
Het woord Spitzenkandidaat komt uit het Duits. Met de stem voor een partij wordt gelijk de steun gemeten voor de Europaese Spitzenkandidat: de grootste levert in principe de voorzitter van de Europese Commissie als hij erin slaagt de meerderheid van het Europees Parlement achter zich te krijgen. Het Europees Parlement heeft met deze vrij nieuwe procedure afgedwongen dat burgers meer zeggenschap krijgen in Europa.
Voorheen maakten de lidstaten onderling uit wie de commissievoorzitter werd. Dat betekent een heel politiek spel met de lidstaten omdat zij ook zoveel mogelijk zeggenschap willen hebben over wie de baas wordt van de Europese Commissie en dat spel barst na de verkiezingen los. Dat wordt spannend, vooral omdat het zou kunnen dat er dit jaar geen – bijna automatische – meerderheid is voor de christen-democraten, meldt een ingewijde in Straatsburg.
In 2014 werd Jean Claude Junker als Spitzenkandidat voor het eerst voorzitter van de Europese Commissie. Voor burgers betekent het dat een stem op bijvoorbeeld de VVD’er Jan Huitema tegelijk een stem op de Belg Guy Verhofstadt was. En een stem op Wim van de Camp (CDA) een stem op de christendemocraat Jean-Claude Juncker. Ook in 2019 wordt een stem die in Duitsland wordt uitgebracht op een Duitse sociaal-democratische kandidaat een stem op Frans Timmermans of een stem op een Belgische Groene een stem op Bas Eickhout en zijn duo-kandidaat, de Duitse Ska Keller.
GroenLinks (in het Europees Parlement hoort de partij bij de fractie van De Groenen) zet vol in op groen en links bij de verkiezingscampagne, zegt lijsttrekker Bas Eickhout, die een Europese campagne gaat voeren.
Twee Nederlandse Spitzenkandidaten. Dat is nogal wat. Hoe bevalt het om Europees Spitzenkandidat te zijn voor de Groenen?
Het maakt het leuk en het laat zien dat we als Nederland Europa serieus nemen. Het maakt ook het debat over Europa leuker. Jesse Klaver wilde graag dat ik het deed, want vanuit het idee dat we Nederland willen veranderen, willen we ook Europa veranderen.
Want?
Het groene verhaal kent u natuurlijk. Maar het gaat ook over een sociaal Europa. Ons belangrijkste punt is dat we het grote bedrijfsleven in Europa, belasting willen laten betalen. Grote bedrijven betalen nu hooguit 2, 3, 4 procent belasting. Belasting is nu een nationale zaak met als gevolg dat lidstaten concurreren met elkaar om bedrijven te trekken. Ze betalen geen winstbelasting, vennootschapsbelasting bijvoorbeeld, en ze komen er mee weg. Terwijl Shell wel 2 miljard winst maakt. Ze profiteren ten volle van de samenleving, en de interne markt, goed opgeleide werknemers, zoals een set regels, een set werknemers, er zijn problemen met uitbuiting maar de multinationals betalen niet mee.
Hoe komt dat?
Dat zijn weeffouten in hoe Europa is vormgegeven. En die weeffouten zijn groter geworden tijdens de crisis. Er is een ongelooflijke scheefgroei ontstaan als je kijkt naar wie de rekening betaalt. Die is in toenemende mate bij de burger komen te liggen. Als er crisis is kun je de belastingen verhogen, dat is voor de burger gebeurd, zoals de BTW-verhoging. Je kunt ook op de uitgaven korten en er is natuurlijk ook bezuinigd. Er zijn sociale indicatoren ontwikkeld, nou je ziet ze naar beneden gaan. Wij willen een fundamentele verandering: wie is er de baas in Europa, de burgers of de bedrijven? Wat ons betreft de burgers. Wij voeren in Europa hetzelfde gevecht als in Nederland.
Kan dat wel?
Mensen begrijpen het wel, we moeten het debat voeren, anders profiteren alleen bedrijven. De keuze voor het huidige Europa is geen natuurwet. Wij zijn voor verandering. Die discussie moet heel belangrijk worden.
Begrijpen de gele hesjes dat, die ook bang zijn dat de rekening van het klimaatbeleid bij hen komt te liggen?
Het chagrijn van de gele hesjes zit naar mijn gevoel vooral dat zij weer moeten betalen, niet in het milieubeleid. Een van de eerste acties van de Franse president Macron was dat hij de belasting verlaagde voor de allerrijksten. Ik denk dat we de kloof verkleinen als we duidelijk laten zien dat bedrijven meebetalen.
Tegelijk: ze noemen wel het milieudebat.
Dat is precies dezelfde discussie. Het gaat er om: wie betaalt de rekening? Bij het klimaatakkoord is dat een van de discussies: de CO2-heffing voor bedrijven. Als die er niet komt en tegelijkertijd vragen bedrijven subsidies aan, dan komt dat wel uit belastinggeld. Mensen maken zich zorgen om het klimaat. De grootste mars aller tijden, begin december, was de klimaatmars in Brussel. Er is veel onvrede en de politiek laat het afweten. Dat vraagt om groen én links beleid.
Maar de burgers blijven zorgen houden, de huizen gaan van het gas af en dat betalen de huurders, zei een Amsterdamse corporatiedirecteur onlangs.
Het is een moeilijk verhaal, want de baten komen later. De gasprijs stijgt en elektriciteit wordt goedkoper. Geopolitiek geldt dat de lucht schoner wordt. Maar van mensen die morgen resultaat willen, vraag je wel wat inderdaad.
Maar mensen hebben nu al meer en meer moeite de eindjes aan elkaar te knopen, de middenklassen verdwijnt…
Dat hebben ze nu al zonder de vergroening. GroenLinks wil dat sowieso aanpakken via een fiscale agenda in Nederland met koopkrachtherstel. De kern van het beleid zoals wij dat willen, is dat de minima er op vooruit gaan.
Maar begrijpt de kiezer dat wel, is GroenLinks geen elitaire partij?
Nee, we worden door anderen graag in die hoek geplaatst. Maar Jesse Klaver doet niet voor niets een kantinetour. Ook daar zitten onze kiezers. We maken ons zorgen om polarisering in de samenleving. Sommige mensen zullen we nooit bereiken. Maar onze agenda is breder dan de spreekwoordelijke maar foutief gebruikte bakfietsenpartij.
Belastingen, hoeveel willen jullie innen?
Multinationals zoeken nu de bodem op, ze betalen hooguit 2, 3, 4 procent winstbelasting. Wij willen die race to the bottom stoppen. Zelfs als dat 20 procent wordt, leidt dat tot een stuk meer inkomsten. Shell maakt 2 miljard winst en niet alles wordt besteed aan investeringen. Maar ze zitten wel graag in Europa met haar rijke consumenten, een goed sociaal vangnet, de culturele instellingen en de infrastructuur. Ze profiteren er van en moeten dus ook bijdragen, vinden wij.
Wat ging er de afgelopen jaren goed voor GroenLinks in het Europees Parlement?
Ik ben tevreden over onze inzet voor CO2-reductie in de scheepvaart. Zelf was ik rapporteur voor de vermindering van emissieuitstoot van vrachtauto’s. We hebben grote stappen daarin gezet en daar ben ik best trots op.
Wat kan beter?
Er mag wat meer zuurstof in het Europadebat. Natuurlijk, de populisten willen van Europa af. Maar als je als partij (zoals bij de meeste vorige verkiezingen ST) een campagne voert over voor of tegen Europa dan creëer je een vluchtroute naar die populisten toe. Maar je moet niet bang te zijn om kritiek te uiten op de gang van zaken in Europa. Daar wordt Europa alleen maar beter van.
Welke kritiek is dan reëel?
De interne markt is voor veel mensen het hoofddoel. Dat zie je bijvoorbeeld in de handelsagenda. Sociaal of milieubeleid wordt daarin snel een hindernis. Binnen de wereldhandelsorganisatie WTO is dat letterlijk het geval. Sociaal- of milieubeleid wordt daar een hindernis genoemd. Het is een geoorloofde barrier to trade. Er is te veel interne markt en handel en een tekort aan de sociale dimensie.
We zien in Duitsland recentelijk dat Groenen en populisten winnen. Wat zijn uw verwachtingen voor de verkiezingen van mei?
Ik denk dat we een bepalende speler kunnen worden. Nu hebben we ruim zes procent van de zetels, ik denk dat we in de dubbele cijfers gaan komen met zeker tien procent. Dat zou betekenen dat we met onze Europese Groene fractie een bepalende speler kunnen worden, met circa 70 zetels. De sociaal-democraten verliezen sowieso, dat zien we in Frankrijk, Duitsland, Italië en Spanje. De liberalen groeien wellicht wel, maar in elk land is onvrede over de zittende centrumpartijen.
Journalist Simon Trommel van Trommel Media volgt Europese politiek op de voet in Nederland en in Straatsburg en Brussel. Hij richt zich vooral op de wisselwerking tussen Nederlandse en Europese politiek en de effecten daarvan in Nederland. Hij schrijft op buurtenregio.nl over de Europese verkiezingen van 23 mei 2019. Deze serie wordt mogelijk gemaakt door de Stichting Project.
