NGO’s (Niet-Gouvernementele Organisaties) zijn opvallend mild in het ‘opruimen’ van ondernemingen die naar hun idee teveel stikstof uitstoten. MOB (Mobilisation for the Enviroment van Johan Vollebroek) wil dat Schiphol het aantal vluchten terugbrengt naar maximaal 250.000 per jaar én geen nachtvluchten meer. Nu is het aantal vliegbewegingen ruim 500.000 per jaar (2019). Halvering van Schiphol dus. Ook het aantal boeren, oftewel hun dieren, moeten door de helft. En straks waarschijnlijk ook de snelheid op wegen rond de Randstad. MOB had ook bij de rechter kunnen afdwingen dat ondernemingen die stikstof uitstoten hun vergunning moeten inleveren en stikstof uitstotende voertuigen de weg niet meer op mogen. De huidige natuurwetgeving biedt daarvoor openingen.
Door Geesje Rotgers
De Wet stikstofreductie en natuurverbetering stelt paal en perk aan stikstof. De gevolgen van deze wet zijn ingrijpend voor veel bedrijven, zoals voor Schiphol en voor boeren. Toch is er opvallend weinig weerstand tegen het huidige natuurbeleid. Het idee dat het zeer slecht gaat met de natuur en dat stikstof daarvan de oorzaak is, wordt breed verkondigd en voor waar aangenomen. Waarom gaan veel organisaties hier zo kritiekloos in mee? Zijn het de pecunia die lonken? De minister strooit met miljoenen naar iedereen die wil meewerken aan het herstel van de natuur en het omlaag brengen van de stikstofuitstoot. Het valt niet te ontkennen dat hier heel veel geld verdeeld wordt. Een voorbeeld: afgelopen zomer verdiepte ik me in natuurgebied Wierdense Veld (in Overijssel) en kreeg het laatste projectplan in handen, inclusief financiering. Voor dit project van 63 weken was 1,5 miljoen euro beschikbaar. Bureau Tauw schreef het projectplan en deelde zichzelf 400.000 euro toe, 150.000 euro was voor boerenorganisatie LTO en verder deelde een aantal bevriende bureaus mee in de geldpot.
Nederland kijkt niet naar natuurkwaliteit
Dan verwacht je dat met deze grote som geld de natuurdoelen aantoonbaar dichterbij gebracht gaan worden. Maar niets daarvan. Er wordt helemaal geen inschatting gemaakt van de te verwachten effecten op de natuurkwaliteit. Nederland kwalificeert en kwantificeert de natuurkwaliteit in haar natuurgebieden niet. “Nederland monitort de natuurkwaliteit in haar N2000-gebieden niet”, stelt ook het Planbureau voor de Leefomgeving, in een technische briefing aan de Tweede Kamer op 9 september 2021. Het PBL adviseerde de Tweede Kamer zelfs om de natuurkwaliteit in de gebieden wel te gaan monitoren. En voegde eraan toe dat ‘de natuurkwaliteit’ immers het doel is van de Europese Habitatrichtlijn. Gekker dan bij dit kan het natuurbeleid bij ons gewoon niet worden.
Vergunningen op de helling
Chris Backes, hoogleraar Omgevingsrecht bij Universiteit Utrecht, waarschuwde in dezelfde briefing voor de gevolgen van het niet in beeld hebben van de natuurkwaliteit. Als iemand bij de rechter beweert dat er sprake is van achteruitgang, dan kan de rechter de vergunning van bedrijven in de buurt van het gebied intrekken. Deze bedrijven en de overheid beschikken nu niet over informatie over de natuurkwaliteit in het gebied en kunnen dit dus niet weerleggen. Doordat Nederland de natuurkwaliteit niet monitort, zijn de kritische depositiewaarden (KDW) voor stikstof dominant geworden. Echter, overschrijding van kritische depositiewaarden zegt niks over de natuurkwaliteit. Een overschrijding kan prima samengaan met een goede kwaliteit van de natuur. En omgekeerd kan ook. Er zijn namelijk veel meer factoren die de natuurkwaliteit bepalen dan stikstof.
Bedrijven afhankelijk van welwillendheid NGO’s
Desondanks blijft onze overheid eenzijdig focussen op stikstof. Al vele jaren maakt zij geen haast met het in kaart brengen van de natuurkwaliteit in de N2000-gebieden (dat is gedecentraliseerd aan de provincies en die lopen achter met het in kaart brengen van de stand van zaken). De gevolgen voor bedrijven die stikstof uitstoten kunnen dan ook veel groter worden dan nu. De huidige wetgeving biedt openingen om die bedrijven te sluiten. Nederland is in feite overgeleverd aan de welwillendheid van NGO’s. Zij bepalen hoeveel stikstofuitstoot is toegestaan in Nederland. Is dit het doel van de Europese Habitatrichtlijn? Nee, in het geheel niet. Nederland koos zelf voor een systematiek die de aanpak van ‘stikstofvervuilers’, groot en klein, mogelijk maakt. Vervolgens schuift de overheid grof geld naar bureaus en belangenorganisaties van wie een kritische houding verwacht kan worden. En de belastingbetaler betaalt de rekening en de ondernemers zijn hun bedrijf kwijt.
Lees ook: over stikstofgevoeligheid en de kritische depositie waarde (KDW) mag je geen vragen stellen. “Voor de oorsprong van de ‘critical loads’ (KDW’s) moeten we naar Zwitserland, naar november 2002. Hier vindt een internationale ‘expert workshop’ plaats, waar wetenschappers uit meerdere landen bediscussiëren hoeveel stikstof de verschillende typen natuur kunnen verdragen.”