“Er zijn kinderen die er zelfmoord om hebben gepleegd. Pesten is een serieus probleem.” Creatief kindertherapeut Monica Zeevenhooven komt het onderwerp regelmatig tegen in haar praktijk in Amsterdam. De kinderen die, meestal op school, met pesten te maken krijgen, biedt zij een uitweg in de vorm van een anti-pestrecept. En dat lijkt te werken.
door Hilde Wijnen
“Leerkrachten zijn niet altijd blij met mijn recept. Zij willen dat het kind naar hen toe komt als het gepest wordt. Maar ja, wat als dat niets oplost?” Monica Zeevenhooven werkt ruim veertig jaar met kinderen met allerlei problemen. Pesten is er een van. In haar praktijk in Amsterdam behandelt ze kinderen tussen de twee en twaalf jaar die om verschillende redenen niet lekker in hun vel zitten. Door middel van creatieve therapie leren ze spelenderwijs hun problemen te verwerken. Met in eerste instantie alleen een naam en geboortedatum gaat Monica met hen aan de slag. Twee keer komen de kinderen in haar praktijk voor een spelobservatie, daarna volgt een gesprek met de ouders. “Aan de lichaamstaal van een kind – hoe het kijkt, hoe het kruipt, hoe het praat – kan ik zien welke onvervulde behoeften het nog heeft. Bepaalde behoeften horen bij bepaalde leeftijdscategorieën. Ik ben er goed in die twee aan elkaar te linken.”
Macht over het monster
Als een kind een behoefte laat zien die hoort bij een leeftijd die het in getal al voorbij is, betekent het dat daar iets heeft plaatsgevonden wat de ontwikkeling van het kind in de weg zit; een gebeurtenis of een emotie die nog niet verwerkt is. Dat kan van alles zijn: oorpijn die lang onopgemerkt is gebleven, een ziekenhuisopname waardoor angst is ontstaan, een scheiding die nog niet verwerkt is, een eenzame tijd in de couveuse. Rode draad in haar therapie is dat Monica het kind in een veilige omgeving leert zijn of haar eigen kracht te voelen en het tools geeft om met zijn of haar eigen emoties om te gaan. “Dat kinderen een beter contact hebben met zichzelf, blij zijn met zichzelf, dáár gaat het om. Ik geef het kind aan zichzelf terug. Als het bijvoorbeeld nachtmerries heeft, maak ik samen met hem of haar het monster na. Daarna rammen we het helemaal in mekaar. Dat werkt fantastisch. Ze krijgen macht over het monster!”
Zeggenschap
Ook haar anti-pestrecept brengt kinderen in contact met hun eigen kracht en macht en geeft ze de zeggenschap over zichzelf terug. Monica legt uit hoe het werkt. “Ik vraag kinderen op een groot vel papier in drie kolommen alle namen van hun klasgenoten op te schrijven. De pesters krijgen een kruisje achter hun naam, de lieve kinderen hartjes en wat er overblijft, dat zijn de ‘nulletjes’. Dan vertel ik je ze: de rotzakken, die bestaan niet. Je kijkt niet naar ze, je luistert niet naar ze en je praat niet met ze. Alleen als ze je wat doen, dan doe je meteen hetzelfde terug. En je zorgt dat je van tevoren een scheldwoord in je hoofd hebt.” Ze verduidelijkt: “Kinderen die gepest worden, laten hun kwetsbaarheid te veel zien. Door steeds om te kijken waar de pester is, denkt die: o ja, die is er ook nog! En dan begint het weer.”
Verleggen van de focus
Wat helpt bij het verleggen van die focus is om er iets anders voor in de plaats te zetten. “De lieve kinderen op de lijst, dáár speel je mee,” vertelt Monica de gepeste kinderen in haar praktijk daarom. “En de ‘nulletjes’, die ga je beter bekijken. Misschien zitten daar ook nog aardige kinderen tussen.”
Voor kinderen die bang zijn dat hun nieuwe gedrag bestraft wordt, bedacht Monica een simpele, maar doeltreffende manier om ze over de streep te trekken en ze te laten wennen aan het idee dat sterk zijn mag. “Ik beloof ze dat we, wanneer ze straf krijgen, samen cupcakes gaan bakken. De kans is groot dat ze moeten glimlachen wanneer ze gestraft worden – vanwege die cupcakes! – waardoor de andere kinderen denken: hee, die is niet bang voor straf! En dat is natuurlijk erg stoer. Wie kracht uitstraalt, heeft minder kans gepest te worden.”
Verplichte therapie
Monica’s ervaring leert dat het pesten meestal binnen drie weken is afgelopen als kinderen het anti-pestrecept volgen. Ook de belevenissen uit haar eigen jeugd sterken haar in dat idee. “Op mijn zevende verhuisde ik van Den Haag naar Oosterbeek. We woonden in een enorm huis, mijn vader had een grote slee, we waren rijke stinkerds. En ik werd daarmee gepest. Ik had er niet zo heel veel last van, want ik kon hard rennen, maar toen ik een vriendin kreeg die anderhalf jaar ouder was en samen met mij die jongens aanpakte, dacht ik: oh, zo moet dat! Je moet af en toe gewoon een tik teruggeven!”
De noodzaak van het anti-pestrecept is een gevolg van het feit dat pesten niet op iedere school en niet in iedere situatie grondig wordt aangepakt. “Er zou altijd eerst een ernstig gesprek moeten zijn met de pester waarin gezegd wordt dat dit soort gedrag niet wordt getolereerd. Als dat niet helpt, dan moet die boodschap naar de ouders gecommuniceerd worden. Is het dan nog niet over, dan is verplichte therapie de volgende stap,” vindt Monica.
Oorzaak van pesten
Want pesters pesten omdat ze bang zijn voor hun eigen gevoelens, weet Monica. “Door te pesten kunnen ze die gevoelens op een veilige manier ervaren, namelijk via de ander. Pesters hebben eigenlijk een groter probleem dan gepesten. Ze hebben vaak heftige dingen meegemaakt, soms als baby al. Pesters weer vertrouwen te laten krijgen is een hele kunst!”
Volgens Monica is pestgedrag op scholen onderdeel van een veel groter, maatschappelijk probleem en gaat pesten op scholen door wanneer het niet bij de wortel wordt aangepakt. “De kwetsbaren worden niet beschermd. Je ziet het ook bij de overheid; de toeslagenouders, de mensen in Groningen. Er worden elke maand drie vrouwen vermoord in Nederland! Als je een beschaafde samenleving wil zijn, dan moet je kijken naar de kwetsbaren. Als we daar beter mee omgaan, verdwijnt pestgedrag vanzelf.”
Lichaamstaal
Ouders van gepesten kunnen ondertussen ook wat doen om hun kind te beschermen tegen pesters. Monica: “Doe het kind op karate, koop een andere bril: je moet je kind beschermen. Soms vraag ik of de vader het gepeste kind een tijdje naar school wil brengen en dan als een gorilla over het schoolplein wil lopen. Het werkt! Mensen zijn primitieve wezens. Met lichaamstaal kun je zo veel doen!” Ze vervolgt: “Als ouders horen over mijn anti-pestrecept, schrikken ze eerst, maar als ze dan zien dat ik na het observeren van hun kind begrijp waar het probleem zit, terwijl ik van tevoren alleen een naam en geboortedatum heb, zijn ze meestal om!”
