De nieuwe Europese invloed die steden via de EU Urban Agenda krijgen om in partnerschappen van steden, lidstaten en Europese Commissie stedelijke problemen aan te pakken, gaat hen niet ver genoeg. Ze willen snel meer invloed in Europa. Rotterdams burgemeester Ahmed Aboutaleb pleit voor een Eurocommissaris Urban Affairs.
Dat gebeurde in de Westergasfabriek in Amsterdam, waar vijfhonderd Europese lokale bestuurders bijeen waren om over het Pact van Amsterdam te praten, waarin die EU Urban Agenda is vastgelegd. Dat gebeurde drie kilometer verderop door de EU-lidstaten in het Scheepvaartmuseum. Zij gaven daar informeel groen licht voor meer invloed van steden in Europa: de EU Urban Agenda die de partnerschappen regelt. Iedere stad wil tenslotte green, smart, innovative en inclusive voor zijn burgers worden, en daar zijn die partnerschappen voor nodig.
Want steden hebben nu te maken met Europese en nationale regels waar ze soms weinig mee kunnen. Bijvoorbeeld: in Europa gaat het ene directoraat-generaal over de emissienormen van motoren en een ander over de luchtkwaliteit. Terwijl een stad gewoon schone lucht wil hebben. ‘We hebben behoefte aan slimme oplossingen’, zegt de burgemeester van een middelgrote Duitse stad.
Utrecht in partnerschap luchtkwaliteit
Naast regels hebben steden ook problemen met toegang tot Europese fondsen. Ze zijn vaak versnipperd of de toegang loopt via de lidstaten. Steden hebben vaak kennis die ze graag en makkelijk willen delen met andere steden. Als steden samenwerken met lidstaten, en de Europese Commissie kunnen ze er samen wat aan doen, is de gedachte. De samenwerking wordt momenteel getest in vier proefpartnerschappen, over migratie, getrokken door Amsterdam met o.a. Athene, en bijvoorbeeld luchtkwaliteit waar Utrecht in zit, samen met steden als Duisburg en Helsinki.
Het gaat steden niet ver genoeg
Maar het gaat de steden niet snel en ver genoeg. En dat blijven ze roepen, ook nu onder Nederlands EU-voorzitterschap het Pact van Amsterdam is gesloten en de opvolgers, Slowakije en Malta de afspraken verder gaan uitwerken.
Echte invloed steden wordt lange strijd
Nog niet iedereen gelooft trouwens dat de lidstaten en de Europese Commissie snel voldoende ruimte gaan geven aan de steden om volwaardig mee te praten in Europa over betere fondsen, betere regels en betere kennisdeling, waar de EU Urban Agenda voor staat. Burgemeester Daniel Termont van Gent: ‘Het wordt nog een lange strijd voordat het de lidstaten duidelijk wordt dat de steden rechtstreeks met de Commissie zouden moeten kunnen werken.’
Termont juicht meer stedelijke invloed van harte toe. ‘Het is geweldig dat de hele Europese gemeenschap nu aandacht besteedt aan steden en regio’s die de boel draaiend moeten houden. Het is schitterend dat het Nederlandse voorzitterschap dit bereikt heeft. Het is wel jammer dat het vrij vaag blijft.’
Ook Benjamin Barber – auteur van If mayors ruled the world stelde dat het bij het Pact van Amsterdam niet bij retoriek moet blijven. Barber heeft wel op zijn zachtst gezegd enig recht van spreken. Zijn boek bevat de boodschap dat de stad de bouwsteen is van de internationale wereldorde en is tegelijk de politieke entiteit die burgers het beste bestuur biedt. En datzelfde boek is niet de eerste maar wel de meest messianistische inspiratiebron voor de opmars die de stad nu maakt in het bestuur.
In de wandelgangen lieten meer vertegenwoordigers zich in die bewoordingen uit. ‘Steden willen zonder de lidstaten met Europa praten’, zegt de vertegenwoordiger in Brussel van een Nederlandse gemeente. ‘De steden menen het’, zei een Oost-Europese burgemeester.
Plasterk: grote bereidheid dingen samen te doen
Maar volgens minister Plasterk, die de EU Urban Agenda een belangrijke stap noemt voor steden en voor Europa, zegt dat het laatste woord nog niet gesproken is over de EU Urban Agenda. ‘Maar ik hoor van alle kanten dat er een grote bereidheid is om de dingen echt samen [in partnerschappen ST] te doen.‘
