Een boek, een baby en de vlag uit

Vrijdagmorgen, de 11e van de 11e, komt er een bericht binnen. De boekpresentatie van “Blauw Wit Rood” in Deventer gaat niet door, want er is een baby geboren. De vrouw van schrijver Karel Smouter is eerder bevallen dan gepland, althans dat mag je aannemen.

Door Chris Zeevenhooven

Karel Smouter werkte een aantal jaar als correspondent voor de NRC in Oost-Nederland. Vanuit zijn standplaats Deventer vertelde hij de verhalen die leven buiten de Randstad. Hij noemt dat voor het gemak het Randland. In het Randland buiten de Randstad wonen 10 miljoen mensen tegenover de 7 miljoen die in Nederland de dienst uitmaken. Zijn verhalen over het leven in Oost-Nederland zijn verzameld in het boek met de passende titel “Blauw Wit Rood”, de omgekeerde vlag, die staat voor verzet tegen het beleid van de overheid.

Boerenopstand

Smouter ontdekt op zijn tochten, die beginnen mei 2019 dat er onvrede smeult in het Randland, dat de mensen uit Holland hen meer en meer vertellen hoe zij moeten leven en wat ze kunnen verwachten als er iets mis gaat, zoals met de aardbevingen in Groningen, namelijk niets. Dat ongenoegen wordt zichtbaar met de boerenopstand. Er komen steeds meer richtlijnen en regels die door Den Haag worden opgelegd en in het Randland moeten worden uitgevoerd. Smouter begint zijn rondgang bij een boer die het politiebureau wil gaan bezetten als reactie op de bezetting van een boerderij door dierenactivisten.

Stikstof voor een sociologisch vraagstuk

Het ongenoegen op het boerenland ontploft als D66 kamerlid Tjeerd de Groot op 9 september 2019 uitspreekt dat de veestapel gehalveerd moet worden. Het kostte weinig moeite om op de aanwezige onvrede een grote boerendemonstratie te organiseren. Dat was op 1 oktober, drie weken later. Smouter gaat voort op die uitslaande veenbrand en maakt helder dat iedere keer als gedacht wordt dat het vuur onder controle is het toch weer ergens anders oplaait. Je zou haast vergeten dat de Coronacrisis er ineens tussendoor gekomen is en alle aandacht van de boerenkwestie, de stikstof, af haalt. Het stikstofvraagstuk wordt in het boekje niet uitgelegd. Het gaat volgens hem meer over de kloof tussen bevolkingsgroepen en dat ieder zijn eigen gedrag als het normale en juiste ziet. Hij beschrijft het als een sociologisch vraagstuk.

Van wie is Nederland, het landschap en de microfoon

Smouter ziet drie brandhaarden, om te beginnen “van wie is de Nederlandse identiteit”, van de Amsterdammer of mag de regio daar ook een deel van opeisen. Als voorbeeld noemt hij Brainport in regio Eindhoven waar inmiddels  veel geld verdiend wordt in ons Silicon Valley. De verbindende zin van de eerste naar de tweede brandhaard luidt: “is het landschap van de boer is of van de boswachter”. Door verhalen te vertellen over het ontstaan van het landschap en hoe we er mee omgaan begrijp je beter dat de twee het samen moeten gaan doen en dat de romantische verhalen vanuit beide kanten met een korrel zout genomen moeten worden. De komst van de wolf is in die brandhaard nog niet eens meegenomen. De derde brandhaard wordt uitgelicht met de vraag: “van wie is de microfoon”. Wie het verhaal mag vertellen bepaalt wat men er van vindt. De Randstad heeft daarin het voortouw. Het merendeel van de journalisten woont in de Randstad en over gebeurtenissen in de regio, zoals aardbevingen door aardgaswinning en de uitbreiding van een regionaal vliegveld, wordt eerst marginaal bericht en dat voedt de kloof en de polarisatie. Terwijl we die polarisatie als gemeenschappelijke vijand zouden moeten zien en daarmee de animositeit verminderen schrijft Smouter, “de boerenopstand kan daarbij als spiegel werken”.

Oplossingen

Met drie suggesties geeft Smouter aan dat er wat gedaan kan worden om de polarisatie te bestrijden. Dat vraagt actie van de politiek: het nuanceren van standpunten en het loslaten van de culturele superioriteit die gestudeerde mensen met een vaste baan zich eigen hebben gemaakt. Als dat gebeurt dan is het mogelijk om draagvlak te ontwikkelen voor de gevolgen van zaken als  klimaatverandering, die nu vooral gepreekt worden door en voor de culturele elite. Ander bluswater is gevonden door meer met burgerplatforms te gaan werken. Groepen burgers die de overheid adviseren over taaie vraagstukken. Dat gebeurt al in een aantal steden in Nederland, waar wijkplatforms meepraten over het gewenste beleid, maar de lokale politiek heeft moeite zich tot die adviseurs te verhouden, Ze nemen ze weinig serieus en faciliteren ze onvoldoende.

Blauw Wit Rood een leesbaar boekje

Voor Smouter staat als een paal boven water dat we wat moeten doen met elkaar aan de toekomst van onze wereld voor onze kinderen. Heeft hij daarom dit leesbare boekje geschreven met deze titel, die als een noodkreet kan worden opgevat? Dat uitgerekend zijn baby geboren werd op de dag van de presentatie is een treffend symbool. Zeker toen hij op Twitter wat er allemaal gebeurde toen de geboorte zich aankondigde. Maar de geboortezorg in Nederland bewees, dat wij lastige zaken kunnen klaren als we allemaal meedoen.