Een deel van de wijk Plattenburg verkeert in grote onrust wegens bouwplannen van de gemeente Arnhem. Is het denkbaar dat 525 buurtbewoners door onteigening en sloop van hun huis op straat belanden om het woningtekort te ‘verkleinen’? Het lijkt de wereld op zijn kop, maar in de Gelderse hoofdstad is dit doemscenario inmiddels denkbaar.
Door Eimer Wieldraaijer, buurtbewoner
‘Ik snap niet dat de gemeente zo weinig gevoel heeft voor mensen die hier geboren en getogen zijn. Dit is mijn wijk, mijn thuis. Hier ben ik geworteld, hier wil ik niet weg.’
‘Denkt de gemeente werkelijk dat ze zonder slag of stoot goede huizen kan gaan slopen? Volgens mij hebben ze geen idee hoeveel maatschappelijke weerstand dat zal oproepen.’
‘Wij zijn het slachtoffer van een politiek spel, gebruikt als wisselgeld. Ik voel me genaaid. Er is woningnood, maar dat je hoogwaardige woningen wilt slopen, dat gaat er bij mij niet in.’
‘Onvoorstelbaar dat je in deze tijd zo met je burgers omgaat.’
Zwaard van Damocles boven de wijk
Zomaar enkele reacties van wijkbewoners uit de Arnhemse wijk Plattenburg. Bron van alle onvrede: op 11 maart 2022 kregen de bewoners en ondernemers van de Schaapsdrift en omgeving zonder vooraankondiging te horen dat de Wet voorkeursrecht gemeenten (Wvg) per direct op hun onroerend goed is gevestigd. Dit voorkeursrecht houdt in dat degene die zijn woning of bedrijfspand wil verkopen, verplicht is dit aan te bieden aan de gemeente. Veel wijkbewoners voelen zich sindsdien gegijzeld door de overheid, die zegt op deze manier speculatie te willen tegengaan. Wat voor extra onrust onder de bewoners zorgt, is dat eventuele onteigening en sloop van de hele of een deel van de wijk als het zwaard van Damocles boven hun hoofd hangt. Door de handelwijze van het Arnhemse stadsbestuur – de gemeente geeft toe dat de communicatie vanaf het begin belabberd was – en het feit dat sommige politici die eerst aangaven tegen het plan te zullen stemmen maar later omwille van de coalitievorming hun keutel introkken, is er zoveel wantrouwen jegens wethouder Bouwkamp en haar ambtenaren ontstaan, dat de verhoudingen ernstig zijn verstoord.
Ambities van Arnhem met Spoorzone Oost
Hoe is het allemaal begonnen? De gemeente Arnhem heeft grote ambities met Spoorzone-Oost. In dit deel van de stad ten noorden van de Rijn moeten 16.000 nieuwe woningen verrijzen. Verantwoordelijk wethouder Bouwkamp van GroenLinks heeft daarvoor mede haar oog laten vallen op het gebied in de wijk Plattenburg dat wordt begrensd door de Eleonorastraat, Wichard van Pontlaan, Oude Velperweg, Esperantolaan en Ernst Casimirlaan. Een verloederd stadsdeel in de ogen van Bouwkamp, die de Schaapsdrift in een onbewaakt ogenblik typeerde als ‘Klein België’, wat door de wijk direct als geuzennaam werd omarmd.
Bestaande bebouwing moet tegen de vlakte
Om de Wvg van tafel te krijgen, is een groot aantal wijkbewoners eind vorig jaar naar de Algemene Bezwaarschriftencommissie, het bestuursorgaan van de overheid, gestapt. Die verklaarde de handelwijze van de gemeente weliswaar niet in strijd met de wet- en regelgeving, maar gaf tevens aan dat het stadsbestuur nader dient te motiveren waarom er in het plan sprake is van verbeterde en meer intenstief gebruik van de percelen. Toeval of niet, tegelijkertijd bracht de gemeente haar startnotitie en raadsvoorstel naar buiten waarin de plannen met de wijk als volgt worden toegelicht: ‘We willen tussen de 500 en 1000 woningen toevoegen en werken aan hoger stedelijke woonmilieus (met gestapelde woningbouw) in de Schaapsdrift’. En: ‘In de stad streven we het principe van het toevoegen van één extra baan per toegevoegde woning na’. In het communicatie- en participatieplan voegt de gemeente er nog dit aan toe: ‘Voor de Schaapsdrift e.o. geldt dat het om een herontwikkeling van een gebied gaat dat meerdere kavels, gebouwen en functies betreft. Behalve transformatie, sloop en nieuwbouw van gebouwen, spelen ook aanpassingen in de openbare ruimte een rol.’ Conclusie van de nieuwssite Arnhemsche Courant: ‘De realisatie van 1000 nieuwe woningen en werkplekken die de gemeente in de Schaapsdrift wil, is het minimumaantal dat in de startnotitie wordt genoemd. Maximaal is het volgens de gemeente mogelijk om in totaal 2000 nieuwe woningen en werkplekken in het gebied te bouwen. Een korte blik op de omvang van het plangebied laat zien dat de plannen van de gemeente Arnhem alleen gerealiseerd kunnen worden wanneer het grootste gedeelte van de Schaapsdrift gesloopt wordt én de geplande nieuwbouw torenhoog wordt. Ter vergelijking: iets verderop ligt het AKZO-terrein. Op een plangebied met vrijwel dezelfde afmeting als de Schaapsdrift worden hier binnenkort 600 woningen gebouwd, waarvan het grootste deel in hoogbouw. De hoogste woontoren op het AKZO-terrein wordt 60 meter hoog: even hoog als het tegenovergelegen High Park aan de Velperweg. De plannen van de gemeente met de Schaapsdrift houden in dat er op eenzelfde oppervlakte minimaal het dubbele en maximaal vier keer meer woningen en werkplekken gerealiseerd moeten worden dan op het voormalige AKZO-terrein het geval is. Het is duidelijk dat de gemeente haar ambities met de Schaapsdrift alleen waar kan maken wanneer veel van de bestaande bebouwing in de Schaapsdrift tegen de vlakte gaat. Daarmee druist de startnotitie in tegen een motie die afgelopen jaar werd aangenomen door de gemeenteraad. In die motie wordt uitgesproken dat de gemeente sloop van de huidige woningen zoveel mogelijk dient te voorkomen.’
De buurtbewoners liggen er wakker van
Participeren met de bewoners, de gemeente hecht er naar eigen zeggen veel waarde aan om te komen tot een breed gedragen gebiedsvisie en stedenbouwkundig plan voor de wijk, maar hoe reëel is dat onder dreiging met de sloopkogel? De gemeente is de 525 bewoners van het gebied tot nu toe op geen enkele manier tegemoetgekomen. ‘Waar moeten wij heen als ons huis tegen de vlakte gaat?’ ‘Ik besef dat dat best lastig is’, was het enige dat de wethouder erover kwijt wilde. Dat er in de 66 pagina’s tellende startnotitie, die bol staat van wollige ambities, door de gemeente met geen woord wordt gerept over dit probleem waarover menigeen in de buurt ’s nachts wakker ligt, heeft extra kwaad bloed gezet.
Bestuurscultuur zonder overleg met burgers
In de ogen van de wijkbewoners blijft het onbegrijpelijk dat de gemeente niet eerst met hen is gaan praten over de mogelijkheden om dit authentieke stukje Arnhem op te knappen. Had zij dat wel gedaan, dan was de vernieuwing van de buurt in een stroomversnelling terechtgekomen – er ligt al drie jaar een plan met veel steun in de wijk, dat voorziet in de bouw van 400 wooneenheden op het bedrijfsterrein – en niet in het jarenlang slepende juridisch moeras dat nu op de loer ligt. Een moeras dat minister Hugo de Jonge wil droogleggen door het aantal beroepsmogelijkheden te beperken, maar zegt dat niet alles over de bestuurscultuur waarin overleggen meer en meer plaatsmaakt voor opleggen?
Speciaal magazine
Op 21 december bood de wijkvereniging een speciaal magazine aan burgemeester Marcouch, het college van B&W en de gemeenteraad aan. In het tijdschrift komen 21 bewoners en ondernemers aan het woord. Zij vertellen wat de Schaapsdrift en omgeving voor hen betekent en hoe zij het optreden van de gemeente Arnhem ervaren.
