Stikstofuitruil is schadelijk voor voedselproductie en natuur

Sinds de stikstofcrisis is losgebarsten is er een levendige handel ontstaan in soorten stikstof. Er wordt stikstof (NH3) van boeren aangekocht om een andere stikstof (NOx) te kunnen produceren terwijl de groei van bomen en de opbrengst van groene akkers wordt geschaad door die soort stikstof (NOx). Toch is het precies deze schadelijke grijze stikstof (NOx) waarvan de uitstoot door stikstofminister Van der Wal mogelijk gemaakt wordt, door zogenaamd “stikstofruimte” te scheppen door boeren al dan niet gedwongen uit te kopen. De groene stikstof van boeren uit ammoniak (NH3) is een wezenlijk andere stof. Zo wordt de ene stikstof (NH3) vervangen door de andere stikstof (NOx).

door Evert Mouw

Eerder dit jaar werd een onderzoek gepubliceerd van het gerenommeerde Stanford waaruit blijkt dat de opbrengst van akkers in West-Europa tussen de vijf en tien procent lager is vanwege NOx uitstoot door onder meer luchtvaart en industrie. Het onderzoek, Globally ubiquitous negative effects of nitrogen dioxide on crop growth (1), kon worden uitgevoerd dankzij de beschikbaarheid van TROPOMI satellietbeelden. De ontwikkeling van al wat groen is wordt door NOx gehinderd, zowel akkers maar ook de natuurgebieden lijden schade.

Natuur herstel volgens Minister van Natuur en Stikstof

Minister Van der Wal kan wel stoer verklaren de natuur te willen herstellen, maar met haar beleid om NH3 in te wisselen voor NOx bereikt ze precies het tegenovergestelde. De vraag is wat boeren en natuurorganisaties nu moeten doen. Industrie en luchtvaart, dikwijls ook nog zonder natuurvergunning, veroorzaken immers schade en de Staat is daarbij momenteel een aanjager. Boeren zouden de economische schade door opbrengst vermindering kunnen verhalen op de industrie, de luchtvaart, en ook op de Staat. Natuurorganisaties kunnen eisen dat hun gebieden niet verder beschadigd worden en dat industrie en luchtvaart stoppen met activiteiten waar ze nu al vaak geen of onvoldoende vergunning voor hebben. Ook zouden natuurorganisaties van de Staat kunnen eisen dat extra herstelfondsen en permanente natuurbeheerfondsen, bijvoorbeeld ten behoeve van schaapskuddes, beschikbaar worden gesteld om de negatieve effecten van het huidige kabinetsbeleid op te vangen.

Voedselproductie benadeeld door NOx

Nederland heeft zich gecommitteerd aan de sustainable development goals (SDG’s) en in het onderzoek uit Stanford wordt benoemd dat daarvoor de opbrengst van akkers omhoog moet. Immers de voedselzekerheid neemt globaal af en om alle monden te voeden en om internationaal vrede en veiligheid te bevorderen hebben alle landen, waaronder Nederland, een bijdrage te leveren. Door groene stikstof van boeren te verruilen door grijze stikstof doet Van der Wal precies het tegenovergestelde.

Piekbelasters NH3 of NOx uitkopen

Effectief is het ook al niet om zulke boeren (piekbelasters) uit te kopen, blijkt uit een doorrekening met het door de overheid gebruikte rekenmodel Aerius/OPS door Richard Zijlstra (2). Het lijkt er meer op dat het effectiever zou zijn om piekbelasters die NOx uitstoten uit te kopen, maar de minister doet het net andersom. Eerder al bleek uit een doorrekening in Aerius door de statisticus William M. Briggs (3) met een gekozen standaard boerderij dat het verwijderen van een boer met ca. 400 koeien slechts marginaal (rond de 0,3%) minder stikstofneerslag oplevert.

Is stikstofuitruil stikstofzwendel

Daarnaast heeft het Kabinet als beleid om klimaatverandering tegen te gaan. Bomen vangen CO2 uit de lucht. Het is algemeen geaccepteerd dat daarom meer bomen wenselijk zijn. Maar het gevolg van het beleid van minister Van der Wal (natuur en stikstof) is dat de groei van bomen vertraagd wordt. De minister veroorzaakt het omgekeerde van wat ze bepleit. Daarmee veroorzaakt ze natuurschade en voor boeren ook economische schade. Dat leidt tot de conclusie dat de stikstofuitruil van minister Van der Wal als schadelijk beschouwd dient te worden. Het Kabinetsbeleid lijkt ongestructureerd. Zo van de ene plek naar de andere springen in je programma is ooit door Edsger W. Dijkstra, een van de grondleggers van de informatica, beschreven onder de bekend geworden titel “go to statement considered harmful” (4). Dat zouden we nu kunnen noteren als:  “stikstofzwendel kabinet als schadelijk beschouwd”.

Sfeerimpressie van een puinhoop

De afgelopen jaren heb ik (Evert Mouw red) al het nodige geschreven over het stikstofbeleid. Het RIVM gaf nog wel enige inhoudelijke reactie, maar de bestuurlijke wereld, de regeringspartijen en de mainstream media bleven verdacht stil. Vraag is of het groepsdenken in die wereld nog wel op een normale manier te beïnvloeden is. Een uitgebreide analyse en praktische handvatten heb ik ook in een open brief (5) meegegeven aan Johan Remkes, die als onafhankelijk gespreksleider de opdracht van de regering had om een advies te schrijven. Van tevoren vermoedde ik al dat de belangrijkste actoren weinig met mijn informatie zouden doen, de wil en/of kunde lijken daartoe te ontbreken. Het gaat allemaal zo onhandig dat je je afvraagt of hier kwade wil in het spel is. Op een nieuwe ministerspost, op een gevoelig en complex beleidsthema, wordt als eerste stikstofminister gekozen voor iemand die wat betreft opleiding, ervaring en kennis geheel niet toegerust is om het stikstofdossier inhoudelijk te doorgronden. Als voorbereiding op haar baan als minister kreeg ze intensieve en langdurige communicatietrainingen, waar ze ongetwijfeld geleerd heeft stoer en vastberaden te zeggen dat ze voor de “natuur” opkomt, zelfs al kent ze de definitie daarvan amper. Om vervolgens werkelijk voortgang te maken op het stikstofdossier wordt Johan Remkes ingeschakeld. Maar ook de ervaren Remkes moet binnen bijna onmogelijke kaders opereren waar de definities vastliggen. En zo gaan we ongestructureerd van de ene onmogelijke positie naar de volgende onstabiele positie.

Het stikstofrekenmodel Aerius/OPS

De manier waarop het huidige stikstofrekenmodel, Aerius/OPS, als wettig toetsingskader gebruikt wordt wekt zodanig hallucinaties op dat verdere schade eigenlijk niet meer ter zake doet. Nog los van de veronderstelde nauwkeurige berekening op bedrijfsniveau. Zie het TNO rapport (6), de weblog van voormalig Hordijk-commissielid, chemicus en stikstofdeskundige Jaap Hanekamp (“Cancel het AERIUS/OPS mis- en desinformatie platform” (7)) en ook mijn eerder stikstofrapport (8). Aerius/OPS is, statistisch en wetenschappelijk gezien, niet bruikbaar voor vergunningsverlening op individueel (agrarisch) bedrijfsniveau. Daar werd het rekenmodel OPS oorspronkelijk ook niet voor ontwikkeld.

Bestuurders en rechters hebben moeite om te gaan met de statistische onzekerheid die inherent is aan rekenmodellen. Om nog maar te zwijgen over het feit dat rekenmodellen nooit politiek neutraal zijn, hoe hard je ook “wetenschappelijk instituut” roept. De ontwerpeisen en ontwerpkeuzes van het model, en de implementatie en toepassing, is nu eenmaal het werk van mensen en van de data die gebruikt worden.

Moderne technologie

Daarbij is de omgang met technologie moeilijk. Het heeft er alle schijn van dat het OPS rekenmodel lange tijd weinig actief onderhoud kende (9). Op dit moment wordt gebruik gemaakt van AWS (Amazon Web Services) voor het maken van complexe berekeningen door Aerius. Daarbij worden op bedrijfsniveau naar het Amerikaanse bedrijf gedetailleerde gegevens gestuurd, die niet als brondata op dat detailniveau beschikbaar waren toen de rechter het RIVM gebood het stikstofmodel openbaar te maken. Aangezien de Habitatrichtlijn op een heel andere, minder privacy-invasieve manier opgevolgd kan worden, is het de vraag of de overheid hier niet in overtreding is met de Europese databeschermingsrichtlijn (AVG).

Stikstof en rechtszaken

In deze stikstofpuinhoop is het wachten op rechtszaken. Het is immers bewezen: NOx uitstoot zorgt voor verminderde opbrengsten van akkers, en dan komt aansprakelijkheid in beeld. Ook zorgt het kabinetsbeleid (van NH3 naar NOx) voor frustratie van de eigen SDG- en klimaatdoelen. Maatschappelijke organisaties en natuurbeheerders kunnen daarin aanleiding vinden tot juridische stappen. Als boeren gedwongen uitgekocht worden (onteigend), en de daardoor beschikbare stikstofruimte gebruikt wordt om NOx uitstoot te vergunnen, dan is het al helemaal duidelijk dat de Staat voor de daardoor ontstane permanent terugkerende schade aansprakelijk is.

Wensnatuur is geen duurzaam concept

Dan is er ook nog de verwarring wat natuur zou (moeten) zijn en verschillen van inzicht over natuurbeheer (10). Een organisatie als Stichting Het Nationale Park De Hoge Veluwe, die verantwoordelijk is voor het beheer van het park ziet meer in actief beheer en een integratie van mens, cultuurlandschap en natuur, terwijl veel activistische ecologen rewilding bepleiten, anti-jacht zijn, en gebiedsontwikkeling voorstaan zoals bij de Oostvaardersplassen. Heide, vaak van oorsprong boerengrond en dus cultuurgrond, wordt nu als “natuur” aangemerkt, waarbij ook nog vergeten wordt dat op de Veluwe ooit meer dan 100.000 schapen liepen, die de heide onderhielden.

Nature 2000 natuur

Terug naar de tekentafel. De natura-2000 wensnatuur, waar natuurlijke successie als “natuurschade” wordt ingeboekt, vraagt om eeuwigdurend “natuurherstel” door “natuurboeren” (11). Rekenmodellen die oneigenlijk gebruikt worden bouwen bestuurlijke huizen op drijfzand. Maar er is een weg uit deze bureaucratische chaos. Ga terug naar de realiteit. Ga terug naar de realiteit. Ga terug naar de realiteit.

Met dank aan Arend die me op Twitter wees op het onderzoek uit Stanford.

Referenties