Aan het einde van het fietspad van de Schelmseweg aan de achterzijde van het Openlucht Museum kom je langs het monument ter nagedachtenis aan 19 mannen die in 1943 zijn doodgeschoten door de Duitse bezetters. Henk Bennis (88) heeft de hele wereld over gezworven, maar woont weer in Velp. Zijn herinneringen aan de oorlog die hij bewust meemaakte komen deze dagen weer boven en het maakt hem emotioneel. Hij moest moeite doen om dit monument weer te vinden. Het is verstopt achter een haag van rododendrons, die er overigens pas later geplant zijn. Maar eenmaal gevonden komen zijn verhalen en de tranen.
Het monument stamt uit 1950 en is gemaakt door Arno van der Mark. Het is een simpele sokkel waar de namen opstaan van de 19 mannen met de dag van geboorte en woonplaats. Dat maakt duidelijk dat de mannen Knipscheer (30), Versteeg (37) en Weimar (33) dertigers waren en in Arnhem woonden. De anderen kwamen uit verschillende plaatsen elders. Op de sokkel staat een groot kruis dat opgaat in de hoge sparrenbomen in het bos.
De grote meistaking als verzet tegen de te werkstelling
De mannen zijn doodgeschoten omdat ze meededen aan een grote staking tijdens de Duitse bezetting omdat de Duitsers alle mannen opriepen zich te melden om in Duitsland te gaan werken. Door de grote verliezen in de oorlog aan het oostfront met Rusland was dringend behoefte aan arbeiders. Vanuit de machinefabriek Stork in Hengelo werd een landelijke staking georganiseerd om daartegen te protesteren. Er deden ruim 200.000 mensen mee aan de staking. De Duitsers sloegen direct terug door 80 stakers op verschillende plekken te executeren. Er vielen ook nog 90 doden en 400 zwaargewonden toen er op de stakers werd geschoten. Daarmee werd de staking gebroken en wisten de mensen in Nederland dat het menens was met de Duitse bezetters.
Jo Pessink eert ieder jaar zijn vader op deze plek
Ieder jaar op 4 mei wordt er stil gestaan bij het monument door een groep mensen. Het waren er dit jaar zo’n 30. Eén van de aanwezigen was Jo Pessink (83). Jo is een oude bekende in de Arnhemse hardloopwereld. Hij was de initiatiefnemer van de Posbankloop en met de R-nummers rende hij indertijd op maandagavond door de bossen. Op de sokkel staat ook de naam van zijn vader, B. Pessink (38). Hij vertelt dat de 19 mannen in de omgeving van dit monument zijn doodgeschoten en dat ze na de oorlog hebben moeten zoeken om het massagraf te vinden. Vanaf 1950 komt hij ieder jaar naar deze plek om zijn vader, die bij Thomassen in de Steeg werkte, te gedenken. De eerste jaren kwamen er wel 1000 mensen en zong het fabriekskoor. Nu is het nog een handvol mensen die de moeite nemen om het monument op te zoeken en stil te staan bij hen die trouw bleven aan hun principes en daardoor hun leven offerden voor onze vrijheid.
