Een ding is zeker, Arnhem wordt straks groener dan groen en blauwer dan blauw door de ontwikkelingen in Stadsblokken – Meinerswijk. Het gebied wordt volwaardig onderdeel van het Natuur Netwerk Nederland, de huidige benaming van de Ecologische Hoofdstructuur, zegt bestuursadviseur Christine Paris van de gemeente Arnhem. ‘Vroeger zag je op kaartjes dat die structuur bij de stadsgrens ophield. Straks loopt hij gewoon door en is er in het hart van de stad een natuurgebied van 6 kilometer lang, vanaf De Bakenhof in het oosten tot aan de gemeentegrens aan westelijke zijde.’
Met het masterplan en met het bestemmingsplan waar Arnhem momenteel hard aan werkt, verandert het gebied van een rotte appel naar een groen stadshart, zegt Paris. Maar welk groen er precies bijkomt, is deels een geheim van moeder natuur. Vooral het graven van de zijgeul van de Rijn waardoor het nieuwe bewoonde eiland bij Meinerswijk ontstaat, wordt spannend voor de natuur, denkt Paris. De klei- en zandsedimenten die daardoor ontstaan zorgen voor nieuwe begroeiingen langs de Rijn, nieuwe schuin aflopende oevers voor nieuwe insecten, zo is de verwachting. Wat dat precies wordt, is nu nog koffiedik kijken. Paris: ‘We hebben aan de dijkverlegging, eerder deze eeuw bij de Bakenhof, gezien dat een nieuwe loop voor de rivier een schat aan vegetatie op kan leveren. Het is prima voor amfibieën, voor vissen en voor de bever. Tegelijk zullen we op het eiland moeten aanplanten, met onder meer wilgen, elzen en essen om sneller de groenstructuur te krijgen.’
Arnhem worstelt al decennia om Meinerswijk en de Stadsblokken bij de stad te trekken. Arnhems Heerlijkheid, heette het plan uit 1990. De natuurontwikkeling was bedoeld als tegenhanger van de stedelijke Rijnboogplannen, waarmee Arnhem een stap vooruit wilde maken. De Rijnboogplannen zijn niet doorgegaan, maar de grazers, gallowayrunderen en Koniks zijn er wel gekomen en door hun komst ook nieuwe vegetatie. Het gebied met veel brandnetels, distels en klitten veranderde naar een gebied met stroomdal grasland met Gewone agrimonie , Rode ogentroost en Herstmunt. En op de nattere delen groeien nu Grote kattestaart, Koninginnekruid, Slijkgroen en Klein vlooienkruid. Ook legde Arnhem enkele jaren terug recreatieve fietspaden aan waardoor het gebied beter toegankelijk is, maar waardoor ook – zo blijkt uit de praktijk – het recreatief gebruik wordt geleid.
Heerlijkheid Meinerswijk
Dat plan Arnhems Heerlijkheid verwees in de naam naar landheren als koning Willem II en Barthold van Gendt, onderhandelaar bij de Vrede van Münster, die eigenaar waren van het gebied. Als het gebied straks Heerlijkheid Meinerswijk gaat heten, past dat prima bij de historie, vindt Paris.
Het bleef niet bij dat plan uit 1990. In 1994 werkte Paris mee aan een nieuw plan, om de dijk bij de Bakenhof te verleggen. De Rijn zou daardoor meer natuurruimte krijgen. Maar het ministerie van Verkeer en Waterstaat was er aanvankelijk niet voor te porren. Arnhem kon wel iets met natuurvriendelijke oevers doen.
Met het hoogwater van halverwege de jaren negentig woei er plots een andere wind. Den Haag wilde meer ruimte voor de rivieren maken. De gemeente besloot het plan nogmaals te presenteren bij RWS. Toen was dijkverlegging wel een mogelijkheid. Dat is uiteindelijk begin deze eeuw, in 2000-2002, gerealiseerd. De dijkverlegging bij de Bakenhof was ’s lands eerste project voor Ruimte voor de Rivier, waarmee Den Haag de hele Nederlandse rivierdelta aanpakte met meer ruimte voor het water en met – veelal gelijktijdig – ook meer ruimte voor de natuur
Nu staat de gemeente Arnhem klaar om het bestemminsgplan voor de Stadsblokken en Meinerswijk te maken. Het gebied kan er daardoor alleen maar op vooruit gaan, vindt Paris. ‘Nu maakt het gebied soms een wat sleetse indruk met die oude bedrijfsterreinen bijvoorbeeld.’ Bij het masterplan en het bestemmingsplan staat de natuur op de eerste plek, zegt Paris, net zoals dat het geval is bij de dijkverlegging van de Bakenhof. Dat kan ook. Als de gemeenteraad later dit jaar het bestemmingsplan vast stelt, draagt projectontwikkelaar KWP 150 hectare grond over aan de gemeente. Arnhem heeft dan 300 hectare natuur in het gebied. De natuurontwikkeling kan dan volop doorgaan. Meinerswijk kan dan veel sterker haar eigen cultuurhistorische identiteit ontwikkelen en geschiedenis is er al. Het gebied was niet alleen eigendom van beroemde landheren, maar er is bijvoorbeeld ook een castellum uit de Romeinse tijd. Paris: ‘Het zou mooi zijn als Meinerswijk die identiteit verder kan ontwikkelen.’
Met het bestemmingsplan (dit voorjaar ter inzage) wordt Arnhem groener dan groen en blauwer dan blauw, zodat Arnhem eindelijk nog meer kan doen aan natuurontwikkeling. Paris: ‘Het moet Stadsblokken en bedrijventerrein Meinerswijk van een rotte appel veranderen in een groen stadshart. En dat willen we graag vastleggen in het bestemmingsplan.’
