Zeeuws-Vlaanderen, de vesting van Holland sinds de Spaanse oorlog

Vestingstad Sluis.

Zeeuwse Vlamingen moeten toegang betalen om naar hun eigen land te gaan. Veel voorzieningen zijn aan de ‘overkant’. Ze horen er amper bij, terwijl ze begin 1600 met prins Maurits de vestingsteden veroverden voor de bevrijding van Holland van de Spaanse overheersing en daarmee bijdroegen aan de rijkdom van de Gouden Eeuw. Met het verdrijven van de Duitse bezetters tijdens de Tweede Wereldoorlog speelde dit gebied opnieuw een cruciale rol met gevolg dat steden en land waren verwoest na de Slag om de Schelde. 

Door Chris Zeevenhooven

Zeeuws-Vlaanderen, in het uiterste zuidwesten van Nederland is een geïsoleerde strook land van bijna 900 m2 groot en met ruim 100.000 inwoners. Er zijn 3 gemeenten: Sluis, Terneuzen en Hulst. Het is vanuit Nederland alleen met de auto te bereiken via een 6 km lange tunnel onder de Westerschelde. De Westerschelde is een 60 km lange zeearm en getijdegebied van de monding van de rivier de Schelde en geeft toegang tot de haven van Antwerpen waar grote zeeschepen kunnen aanmeren. Antwerpen was al een havenstad van betekenis, toen Amsterdam en Nederland nog onbetekenend moerasland was. Het Graafschap Vlaanderen was voor de Spaanse oorlog een machtig centrum in Europa. Laken- en wolhandel met Engeland maakten van Brugge, Sluis en Antwerpen toonaangevende plaatsen en Zeeuws-Vlaanderen was de noordelijkste provincie van het Graafschap. Dat veranderde met de Spaanse oorlog, de 80-jarige oorlog om Holland te bevrijden van de Spaanse overheersing. Antwerpen bleef onder Spaanse (katholieke) overheersing en de Hugenoten, handelaren, intellectuelen en andere vrije mensen vertrokken naar Amsterdam. Prins Maurits van Oranje sloeg terug door de toegang tot Antwerpen af te sluiten door in Zeeuws-Vlaanderen een keten van vestingsteden te bouwen en daarmee de Westerschelde af te sluiten. Je kunt nu nog in het land overblijfselen zien van de Staatse en Spaanse linies. En het bepaalt ook nu de grens tussen Nederland en België. 

De Slag om de Schelde

Het belang van het bezit van het gebied rond de Westerschelde herhaalde zich in de tweede wereldoorlog toen de Duitsers zich terug moesten trekken na D-Day voor de oprukkende geallieerden, maar De Duitsers deden er alles aan om de Scheldemond in bezit te houden ook na het verlies van Antwerpen. Met de Slag om de Schelde, de grootste militaire operatie op Nederlands grondgebied in oktober 1944, veroverden de Canadezen Zeeuws-Vlaanderen en daarna konden de schepen met materieel voor de troepen naar Antwerpen doorvaren om onze bevrijders te bevoorraden. Er zijn 13.000 soldaten gesneuveld waaronder 6.500 Canadezen. Het gebied rondom de Westerschelde was volledig verwoest. Er herinnert weinig aan deze grote veldslag en het belang voor de bevrijding van Holland.

Sluis: 2500 inwoners en 5 miljoen bezoekers

Een markante vestingstad die gebruikt is door het Staatse leger begin 1600 is Sluis, op een steenworp afstand van de Zeeuwse kust bij Cadzand Bad en dichtbij de Belgische steden Knokke en Brugge. De stad is nog steeds omsingeld door een vestingwal, die uitnodigt voor een leuke wandeling. Sluis heeft amper 2500 inwoners, maar jaarlijks komen er wel 5 miljoen mensen op bezoek. Sinds begin 1900 is er koopzondag en de winkels zijn iedere dag open. De koopzondag stamt uit de tijd dat er een seminarie gevestigd was en om de ouders die op bezoek kwamen een plezier te doen waren de winkels open en dat is zo gebleven. Het zijn voornamelijk Vlamingen die voor een dagje uit de grens over steken. Ze komen shoppen om producten te kopen die in België duurder zijn of alleen op recept te krijgen maar in Nederland in de drogisterij liggen. Het wemelt er van de drogisterijen, kledingwinkels en schoenenwinkels. Bovendien kun je er ook lekker eten en drinken en daar houden Vlamingen van. Een mosseltje eten in Sluis staat garant voor een leuk dagje uit. De auto kan direct aan het centrum geparkeerd worden op gigantische parkeerterreinen waar voor zo’n 3 euro per dag de auto kan staan. Inmiddels komen er ook steeds meer Vlamingen wonen in Sluis en ook in Zeeuws-Vlaanderen. De huizen zijn er een stuk goedkoper. “In Sluis koop je voor hetzelfde geld een goed huis waarvoor je in Knokke een bouwval krijgt.” In Zeeuws-Vlaanderen trekken de jongelui weg naar de overkant van de Westerschelde om te studeren met krimp tot gevolg en daardoor daalden de huizenprijzen, maar de Vlamingen hebben de huizen gevonden en wonen er graag zoals Ken Pieters, journalist bij een regionale omroep in België vertelde. Ook zijn vrienden kijken inmiddels naar huizen net over de grens.

(Tekst loopt door onder afbeelding)

Belg Ken Pieters journalist
bij regionale omroep woont in Sluis.

Ook de uitbater van een chique modezaak in Sluis is er komen wonen en geniet van het wonen in Zeeland en van de consumenten uit Vlaanderen. Eerder werkte ze in de Belgische badplaats Knokke. Maar ze is meer dan tevreden dat ze de overstap naar Sluis gemaakt heeft. “Met Corona konden we merken hoe belangrijk België is voor Sluis, met het sluiten van de grens kwam niemand meer naar hier, het was een spookstad, maar vanaf de dag dat het weer mocht is het weer een drukte van belang.”

Meer Nederlander dan Belg

Voor Vlamingen is Zeeuws-Vlaanderen goed wonen door de huizenprijzen, maar ook het sociale leven is er anders georganiseerd. Je hoeft niet langs de ballotagecommissie als je lid wilt worden van de tennisclub. Je kunt gewoon komen spelen en meedoen zonder sociale codes. Ook de infrastructuur is prima om in een van de grote Vlaamse steden te werken. De kapster die geboren en getogen is in Sluis maar nu een paar kilometer verder op woont, zei: “De Vlamingen komen hier zo graag, omdat ze nog geen dag stil in hun eigen huis kunnen zitten”. Maar ook: “De bewoners van Zeeuws-Vlaanderen voelen zich meer Vlaming dan Hollander, maar wel meer Nederlander dan Belg”. De laatste uitspraak maakt duidelijk dat het meer dan tijd is om de tol bij de tunnel en het kaartje voor de fiets op de pont zo snel mogelijk af te schaffen. Zeeuws-Vlaanderen heeft een cruciale rol gespeeld bij het ontstaan en herovering van Nederland en dat lijken we gewoon vergeten. 

Je moet tol betalen om van en naar Zeeuws Vlaanderen te
reizen.