‘De politiek moet zo snel mogelijk zorgen voor een nieuw integraal mestbeleid.’ Die boodschap geeft onderzoeksjournalist Geesje Rotgers (vakblad V-Focus), die het mestbeleid al geruime tijd bestudeert, als reactie op onderzoek van haar en Jaap Hanekamp naar betrouwbaarheid van luchtkwaliteitsmetingen inzake ammoniak en daarmee het mestbeleid.
Die luchtkwaliteitsmetingen zijn een onderdeel van het Rijksbeleid om vast te kunnen stellen of onder anderen het mestbeleid werkt. Maar volgens Rotgers en Hanekamp wordt er onjuist gemeten.
Hun onderzoek toont aan dat het meetpunt Vredepeel in De Peel (grens Brabant Limburg) onjuist is opgesteld. Het staat 150 meter van een boerenbedrijf af. Dat vervormt de meetresultaten van de luchtkwaliteit onbedoeld, omdat het dat boerenbedrijf meet, al decennia.
Verkeerd geplaatst meetpunt staat pal naast boerenbedrijf en meet dat bedrijf, niet de luchtkwaliteit
Voor betrouwbare metingen moet de afstand tot een eventuele bron tot dat RIVM-meetpunt – volgens de eigen regels van het RIVM – minimaal 300 meter zijn.
De totale landelijke metingen, gedaan door zes meetstations, zijn door dat punt niet-representatief want stelselmatig te hoog, is de conclusie van het onderzoek 
Ammoniak in Nederland, Een Noordoostelijke spelbreker, van Rotgers en universitair hoofddocent Jaap Hanekamp (University College Roosevelt, onderdeel van Universiteit Utrecht).
Geesje Rotgers: ‘Die onbetrouwbare resultaten tikken wel voor tientallen procenten door in de totale metingen van de luchtkwaliteit. Het RIVM, eigenaar van het meetpunt, en het landbouwministerie houden zich doof voor onze kritiek. Maar opmerkelijk: het bedrijf staat zelfs op kaarten verkeerd ingetekend.’ In Brabant heeft dat inmiddels tot verbazing op twitter geleid: het staat inderdaad verkeerd, constateert het Noord-Brabantse Statenlid Hermen Vreugdenhil (CU).
Eerder ook al vraagtekens metingen
Rotgers toonde met eerder onderzoek al aan dat de neergang van de emissies vooral samenviel met reductie van de veestapel tijdens veecrises, en niet door het ammoniakbeleid van de overheid. Dat onderzoek wordt door de overheid vooralsnog al jaren buiten de deur gehouden.
Metingen RIVM oncontroleerbaar en onbetrouwbaar
Boeren moeten al 25 jaar mest emissiearm aanwenden. Ze mogen geen mest bovengronds uitrijden maar moeten het injecteren. Reden: het zou de ammoniakemissie sterk verminderen (70- 80 procent). Dat zou moeten op basis van Europese afspraken om die emissie terug te dringen. Maar Nederland heeft beleidsvrijheid over de invulling van die afspraken. Rotgers zet al jaren vraagtekens bij de Nederlandse emissiemetingen. Die zijn volgens haar oncontroleerbaar omdat de meetdata niet beschikbaar zijn. En nu blijken metingen ook onbetrouwbaar te zijn.
Twijfel aan wettelijke basis mestinjectie
Eerder zette Siem Scherpenzeel, boer in Breukelen, al vraagtekens bij de wettelijke basis van het mestbeleid. ‘Al een kwart eeuw zijn er strenge regels op basis van cijfers die nu ter discussie staan’ zei hij toen. ‘Dat is toen per Algemene Maatregel van Bestuur bepaald, dus zonder enige politieke discussie. Ik vind dat onverteerbaar’, zegt Scherpenzeel.
Mestinjectie doodt leven in de grond
Mestinjectie doodt het leven in de grond.. Het is slecht voor de bodemkwaliteit, de akkers, weilanden, de weidevogels en de koeien, menen critici van het Nederlands mestbeleid, waaronder biologische en kringloopboeren. Maar ze hebben geen keus. Op overtredingen staan hoge boetes: de overheid reageerde op de talloze overtredingen door de rechter buitenspel te zetten en forse bestuurlijke boetes op te leggen.
Rotgers: ‘Met het huidige mestbeleid wordt eenzijdig gekeken naar één doel, terwijl schadelijke neveneffecten voor lief worden genomen. De druk op zo weinig mogelijk emissie leidt zelfs tot gevaarlijke situaties. Er vallen soms zelfs doden in de emissiearme stallen omdat schadelijke mestgassen zich gemakkelijker in mestputten ophopen. Dat beleid is gebaseerd op oncontroleerbare metingen die ook nog eens onbetrouwbaar blijken te zijn.’
‘Overheid biedt relatietherapie’
Bij de presentatie van het rapport over het meetstation in Perscentrum Nieuwspoort, half mei, was het RIVM -verantwoordelijk voor de metingen – uitgenodigd om hun visie te geven. ‘Maar het RIVM ging hier niet op in, zij wil dat wij aanschuiven bij de Rathenau-therapie.’
Ze verwijst naar het Rathenau Instituut dat door het landbouwministerie in de arm is genomen, om critici van het mestbeleid zoals Rotgers en Hanekamp maar ook boerenorganisaties enerzijds en de overheid en RIVM anderzijds met elkaar te laten praten.
De eerste bijeenkomst was door Rotgers en Hanekamp afgezegd. Reden: het kreeg volgens Rotgers de vorm van geregisseerde bijeenkomst. ‘Ze wilden ons anders naar het beleid laten kijken. Een soort relatietherapie dus. Maar het zit volgens ons in de basis niet goed en dan kun je het moeilijk met een roze bril gaan bekijken’, zegt Rotgers. En zij is niet de enige die er zo over denkt. Inmiddels is het ministerie tegemoet gekomen aan de wensen van Rotgers en Hanekamp en organiseert het op 8 juni een speciale sessie. Het Rathenau Instituut stuurde overigens twee waarnemers naar de presentatie van het onderzoek.
Kamerleden willen debat
Naar aanleiding van het onderzoek willen Kamerleden Roelof Bisschop (SGP) en Jacco Geurts van het CDA nu snel een discussie binnen de vaste kamercommissie LNV, zeiden ze als reactie op het rapport over het meetpunt in De Peel. Aanwezige boeren en landbouworganisaties en bestuurders uit de sector juichten nieuwe discussie toe.
De voorzitter van de vereniging van kringloopboeren VBBM, Erik Valk, zei bij de presentatie ook dat er nagedacht moet worden over een nieuwe landbouwmethode. Hij boert zelf biologisch en zet zich in voor een nieuwe milieuvriendelijke landbouw. Hij heeft nog een ontheffing voor het uitrijden van mest, maar die eindigt mogelijk dit jaar. Zijn weilanden, de bloemen in de weiden, en de koeien varen wel bij het bovengronds uitrijden. Valk is bezorgd om het leven in de grond zoals de wormen, die hij liefkozend zijn koeien in de grond noemt.
En de weidebloemen en wormen die bovengronds uitrijden oplevert, zijn ook goed voor de weidevogels. Ook Vogelbescherming Nederland erkent dat mestinjectie slecht is voor weidevogels en ziet het liefst ruige stalmest op het land, zonder urine. Rotgers sluit zich daarbij aan. ‘Kringloopboeren moeten bovengronds mest uit kunnen rijden, met betere mest die niet stinkt en weinig ammoniakverliezen geeft. Dat is wél de toekomst.’
Regie ontbreekt in mestbeleid
Rotgers hoopt dat dit onderzoek uiteindelijk een eerlijke en brede discussie oproept. ‘Het beleid is te versnipperd. Ammoniakemissies, fosfaten, en het stikstofbeleid lijken allemaal eigen rijkjes binnen de overheid. Er is geen regie want de regels bijten elkaar ook soms. Er wordt over boeren gesproken, zonder boeren.’
Integraal beleid hard nodig
‘Er moet zo snel mogelijk een integraal mestbeleid komen dat met de boeren wordt vastgesteld. Dat is beter voor boer, dier en milieu. Ik hoop dat dit rapport die discussie oproept. Maar tot dusverre lijken overheid, het landbouwministerie en het RIVM Oost-Indisch doof. Er wordt gewezen naar Europese afspraken en alles wat daar tegenin dreigt te komen, wordt buiten de deur gehouden. Maar Nederland vergeet dat het een enorme beleidsvrijheid heeft binnen die afspraken.’
Dit verhaal is geschreven door Simon Trommel, www.trommelmedia.nl
