Wanneer je kijkt naar een kaart met de diftar-gemeenten in Nederland, zie je het meteen. Diftar wordt met name gebruikt in het oosten en zuiden van ons land. In Friesland en het westen van Nederland komt diftar nauwelijks voor. Hoe komt dat?
Door Patrick Arink
Arnhem is een maand geleden overgestapt op diftar. Arnhem is niet de enige gemeente in Nederland waar wordt betaald voor iedere zak restafval. Ruim een derde van alle Nederlandse gemeenten hanteert diftar: betere scheiding van afval bevorderen met een financiële prikkel.
Diftar zorgt voor meer afvalscheiding en een lagere hoeveelheid restafval. Maar waarom wordt diftar ondanks de voordelen in het westen van Nederland nauwelijks gebruikt? Het Centraal Planbureau (CPB) deed daar onderzoek naar.
Middelgroot afvalbedrijf
De belangrijkste conclusie van het CPB-onderzoek is dat gemeenten die de afvalinzameling uitbesteden aan een middelgroot afvalbedrijf vaker diftar invoeren. Die middelgrote afvalbedrijven vind je vrijwel niet in het westen, en wel in de rest van Nederland. Middelgrote afvalbedrijven hanteren hogere tarieven voor het verwerken van restafval. Het is voor gemeenten die hiermee te maken hebben aantrekkelijker om zo min mogelijk afval aan te bieden.
De grote afvalbedrijven in het westen hanteren lagere tarieven voor het verwerken van restafval. Dat zorgt voor een andere afweging met betrekking tot diftar.
Ook het gemiddelde inkomen in een gemeente en de bevolkingssamenstelling lijken van invloed te zijn, aldus het CPB. Gemeenten met een relatief hoog gemiddeld inkomen en relatief weinig ouderen, stappen eerder over op diftar.
Er zijn relatief weinig steden die gebruik maken van diftar. Een reden daarvoor is volgens het CPB het ontbreken van de infrastructuur in hoogbouw.
660.000 kilo afval
Een stad als Arnhem valt dus een beetje buiten het plaatje. Toch is Arnhem niet de enige stad met diftar. Steden met een vergelijkbare omvang zoals Enschede, Apeldoorn en Maastricht zijn net als Arnehm overgestapt op diftar. Nijmegen maakt al jarenlang probleemloos gebruik van de dure afvalzak voor restafval.
In Nijmegen, Apeldoorn en Maastricht leidt diftar niet tot grote problemen. Zwerfafval en afvaldumpingen komen daar in beperkte mate voor. In Enschede is het andere koek. De gemeente Enschede heeft drie jaar na de invoering van diftar nog altijd te maken met 660.000 kilo gedumpt afval per jaar naast de containers.
Hoewel het een maand na de invoering in Arnhem nog te vroeg is voor conclusies, lijkt diftar in Arnhem eerder in de buurt van Enschede te zitten dan van Maastricht. De Gelderlander onderzocht dat er naast bijna 20 procent van alle containers afval staat. Om het probleem in te dammen heeft de gemeente inmiddels 90 mensen op de bon geslingerd. Dat is vanzelfsprekend geen goed teken.
Nascheiding
Een andere reden waarom diftar in het westen en noorden van het land vrijwel niet gebruikt wordt, is dat de weinige grote nascheidingsinstallaties die we in Nederland hebben hier staan. De afvalverwerkers in het oosten en zuiden van Nederland zijn niet, of slechts beperkt in staat tot nascheiding.
Bij nascheiding moet gft, glas en papier nog altijd gescheiden worden, maar plastic en drankverpakkingen kunnen bij het restafval en wordt het met machines uit het afval gevist.
Gemeenten met nascheiding zijn weliswaar 21 procent duurder uit dan gemeenten met diftar, maar de hoeveelheid teruggewonnen grondstoffen is bij nieuwe centrales vrijwel gelijk aan diftar. Bovendien is het voor inwoners een stuk makkelijker.
“Omrin is een groot afvalbedrijf in het noorden van het land en heeft een grote nascheidingsinstallatie. Dit zou een reden kunnen zijn dat weinig gemeenten in het noorden van het land diftar hebben ingevoerd”, aldus het CPB-rapport.
Ook afvalverwerkers als AVR in Rotterdam en AEB in de regio Amsterdam zijn voorbeelden van afvalbedrijven die grote nascheidingsinstallaties hebben. Een stad als Rotterdam, met 73 procent hoogbouw, piekert er om die reden niet over om diftar in te voeren.
Arnhem maakt gebruik van afvalverwerker Attero in Wijster, waarmee nog tot 2025 een contract is. Al het Arnhemse restafval wordt daar verwerkt. Hoewel het gaat om restafval, wordt ook hier een vorm van nascheiding toegepast.
“Uit het restafval worden nog aanwezige herbruikbare fracties zoals plastic, metalen en organisch materiaal uitgesorteerd”, aldus Attero.
“Maar”, benadrukt de afvalverwerker: “Het scheiden aan de bron blijft ook in de toekomst van groot belang.”
30 kilo restafval
Ondanks alle nadelen is diftar voor Arnhem en andere gemeenten in het oosten en zuiden van Nederland op dit moment de enige manier om de hoeveelheid restafval terug te brengen. En dat is nodig, want er zijn afspraken gemaakt met het Rijk in het programma VANG (Van Afval tot Grondstof). Doel hiervan is het aantal kilo’s restafval per inwoner per jaar terug te brengen.
Arnhem zal er nog een hele kluif aan hebben om deze doelen te realiseren. Het doel voor 2025 is jaarlijks nog maar 30 kilo restafval per persoon, en dat is inclusief grof vuil. Arnhem zat afgelopen jaar in totaal op 101 kilo per persoon.
