Verkwikkend zonlicht streelt de helling terwijl in de verte klinkende bellen dichterbij komen. Iedereen gaat op zij en een kudde koeien wandelt af en toe grasetend van de wei naar de stal voor de nacht. Op de helling zijn veel kleine boerenbedrijven in prachtige boerderijen die de sfeer in het dal bepalen.
Door Chris Zeevenhooven
Logeren op een bergboerderij boven Adelboden in Berner Oberland is voor een week in oktober proeven aan het paradijs. Het appartement is ingebouwd op de begane grond. Ik kan net rechtop staan. De stalhoogte is niet afgestemd op lange mensen. Een gezellige zitkamer/keuken en ruime slaapkamer naast de badkamer zijn modern ingericht. Zwitsers weten hoe je iets moet organiseren. Aan de andere kant van de badkamer staan de koeien op stal. De koeien staan in een grubstal ieder op een eigen plek en kunnen niet vrij rondlopen zoals in Nederlandse ligboxstallen. Af en toe schopt er eentje tegen de muur of gaat met een dreun liggen. Op de badkamer kun je de koeien ruiken.
Boerenbedrijf is nevenbedrijf
De koeien staan in het najaar overdag als de temperatuur het toelaat buiten in de wei om het laatste gras te eten. “Onze” koeien worden door een oudere man, die dagelijks meehelpt, aan het eind van de dag op stal gezet. Het jongvee moet dan een eindje over straat en maakt daar als opgroeiende pubers gebruik van de vrijheid die ze onderweg nemen. Maar uiteindelijk komen zij ook op stal. De boer werkt overdag als metselaar in de bouw, want van 8 koeien en jong vee kan je niet leven en hij is inmiddels thuis gekomen om te melken. De koeien worden een keer per dag gemolken. De melk wordt aan het jong vee gevoerd. Als ze groot genoeg zijn gaan ze naar een opfokbedrijf gaan om daarna geslacht te worden. De beste kalveren mogen blijven om het bedrijf voort te zetten.
Het boerenbedrijf is een nevenbedrijf net als de vele andere bedrijven die op de hellingen staan. Het gezinsinkomen wordt gevormd door zijn werk als metselaar en het inkomen van de boerin, die naast haar gezin een dag in de week in een kaaswinkel werkt en het appartement verhuurt. Vanuit de boerderij komt daar de opbrengst van de verkoop van het vee bij, maar vooral de subsidie van de bergboeren regeling, die mede afhankelijk is van de steilte van de helling. Hoe steiler de helling hoe meer subsidie. Het boerengezin leeft met trots dat leven. (Melk die aan de fabriek verkocht wordt levert 50 cent de liter op en voor bio melk wordt 80 cent betaald. Dat is 20 tot 30 cent meer dan in Nederland. Veel boeren werken ook op de skiliften als nevenverdienste).
[tekst gaat door onder afbeelding]
Mest uitrijden tot de winter begint
In Zwitserland lijkt de koe heilig. Overal klinken de bellen op de helling, de trofeeën van de keuring pronken op de schuur naast de bellen vanuit het verleden. Ieder vrij grasveld tot in het centrum van Adelboden wordt gebruikt om de koeien te laten grazen. De koeien houden de vele steile hellingen groen en open. De bodem is dicht door de graszode, waardoor de aarde niet van de berg afspoelt bij zware regen en smeltende sneeuw. De ruige mest die met zorg wordt opgetast met een handig apparaat, wordt tot de eerste sneeuw valt bovengronds uitgereden. Dan is de bodem weer gevoed zodat na de winter het gras weer goed kan groeien.
In de zomer lopen de koeien naar de alm hoog boven het dorp. De tocht gaat van 1300 meter naar 1900 meter over trappen die zijn uitgehakt in de bergwand. In juni gaan ze de berg op en in september komen ze weer terug naar de boerderij. Het is een bewonderingswaardige klauterpartij. Op de alm doen de koeien zich tegoed aan het kruidenrijke gras. Van de melk wordt op de alm kaas gemaakt voor raclette en fondue. De boer leent als het ware zijn koeien uit en krijgt daarvoor retour een partij kaas om te verkopen. Ondertussen is het boerengezin druk in de wei met hooien om weer wintervoer in voorraad te hebben.
Houden we in Nederland nog van de koe?
Het was een genot om onder het dak van deze boerderij te logeren en de koeien rond de boerderij en op straat te zien lopen. De koeien horen bij het leven op de berg. Je vraagt je af waarom in Nederland zo veel mensen zo vijandig zijn geworden naar deze geweldige beesten, die zo veel kunnen en geven. Is het boerenleven in Nederland steeds verder gerationaliseerd en door schaalvergroting steeds verder van de gemeenschap af komen staan? Koeien hebben zo veel te bieden voor het leven van de mens, dat de koe best meer in beeld zou mogen komen.
Voor info: bergbauernhof.ch
