Ook als Boris Johnson premier wordt van het Verenigd Koninkrijk en aanstuurt op een no-deal-Brexit, blijft het Verenigd Koninkrijk de partner, bondgenoot en vriend van de Europese Unie. Ursula von der Leyen, de nieuwe voorzitter van de Europese Commissie, hield dat het Europees Parlement voor bij haar speech, vorige week.
door Simon Trommel, Straatsburg
Aan de verkiezing van Johnson lijkt niet meer te ontkomen. Johnson en de zijnen willen de EU uit, hierbij heftig gesteund door Trump. Het Amerikaans belang? Handel. Trump heeft met zijn America First handelsagenda zijn ogen gericht op de National Health Service. Door een handelsdeal kunnen de medicijnprijzen wellicht verhoogd worden: de VS vindt de in vergelijking met de VS – lage medicijnprijzen oneerlijk. In het VK kost de zorg per hoofd 4.400 USD en in de VS ruim 10.000. Volgens Trump betaalt de Amerikaanse consument de rekening van het verschil. Maar commentatoren zeggen juist dat Trump de belangen van de industrieën dient.
Pro-Europa, pragmatisch handelen en een verzoenende toon naar landen die de rechtsstaat of de begroting niet op orde hebben. Dat kenmerkt de eerste week van de nieuwe voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen. Ze verwierf met negen stemmen verschil een meerderheid in het Europees Parlement en werd daarmee als Europese Commissievoorzitter gekozen.
De in Brussel geboren en opgegroeide Von der Leyen kwam er pas achter dat ze naast Europees ook Duits was toen ze van Brussel naar Duitsland verhuisde. Daarmee is ze eigenlijk meer Duits dan de NOS onlangs meldde op gezag van Jeanine Hennis-Plasschaert, die wist te melden dat ze ‘niet zo Duits (wat je daar ook onder mag verstaan-ST) was’. Want de legitimiteit van de EU wordt in Duitsland hoog geschat. De Duitse politicologe Daniele Braun schrijft zelfs dat de Duitsers in de jaren tachtig en negentig in de EU een vervangingsvaderland, een Ersatz-Vaterland, hebben gezocht en gevonden. De natiestaat Duitsland was immers in diskrediet geraakt door de holocaust en twee wereldoorlogen. En met dezelfde pro-Europese blik kijkt Von der Leyen naar andere lidstaten. Je zou dus ook kunnen zeggen: ze is hartstikke Duits.
Meer ruimte Italië
Ze wil bekijken of in Italië de Europese regels meer ruimte bieden zodat investeren in de economie mogelijk blijft. Italië botste vorig jaar hard met de EU over de begroting. Het land heeft de op een na hoogste schulden van de EU, 130 procent van het Bruto Binnenlands Product. Met Italië lag de Europese Commissie vorig jaar nogal overhoop, omdat de Italiaanse begroting te grote tekorten toonde. Europese afspraken waarvoor ook Italië heeft getekend, stellen dat de begroting een tekort mag hebben van 3 procent en een staatsschuld van maximaal 60 procent van het BBP. Italië moest vorig najaar en dit voorjaar drie keer terug naar Brussel met de begroting en uiteindelijk lag er een overeenkomst waardoor de Europese Commissie af zag van het starten van een buitensporigtekortprocedure bij de Europese Raad.
Constructief gesprek over Europa
Op een vraag van een journaliste of haar verzoenende toon betekent dat ze ook met de populist Salvini om tafel gaat zitten, antwoordde ze dat ze met iedereen om tafel wil die een constructief gesprek over Europa wil voeren.
Saillant detail: in dezelfde week als haar verkiezing bracht Buzzfeed de transcriptie naar buiten van een gesprek tussen een voormalige topadviseur van vice-premier Salvini, Savoini, en een aantal Russen. Doel van het gesprek zou zijn door met de verkoop van Russische olie de partij van Salvini te ondersteunen met 65 miljoen dollar. Het is onduidelijk of de deal werkelijk voltooid is en Salvini ontkent een roebel, een euro, een dollar of een liter wodka van de Russen te hebben aangenomen. In dezelfde week van het gesprek van Saivoini, was Salvini wel in Rusland en meldde daar dat hij Europese sancties vanwege de Russische inname van de Krim onrechtvaardig vond. Het Italiaanse openbaar ministerie doet onderzoek naar de opnames.
Ook met de Oost-Europese lidstaten wil ze flexibel omgaan. In Polen staat de onafhankelijke rechtsspraak onder druk en kritische journalisten zijn jaren geleden al bij de publieke omroep ontslagen. In Hongarije controleert Fidesz, de partij van premier Orbán de media. Von der Leyen zei tegen de Süddeutsche Zeitung dat we allemaal naar volledige rechtsstatelijkheid streven maar dat niemand perfect is. Financiële sancties zijn pas het laatste middel dat wordt ingezet, voor alle andere middelen die de EU ter beschikking heeft aldus Von der Leyen tegen de Süddeutsche Zeitung. Volgens haar moet ook duidelijker worden gemaakt dat tekorten niet betekenen dat een heel land of volk gebrandmerkt wordt. Overigens hield de huidige en beoogde vice-voorzitter, Frans Timmermans,dat vorig jaar ook al voor aan de Hongaarse leider Orbán.
Nieuw rechtsstaat-mechanisme
In haar speech kondigde ze ook een nieuw Europees mechanisme aan om met tekorten in de rechtsstaat van lidstaten om te gaan. Dat is ook nodig. Nu bestaat eigenlijk alleen de nucleaire optie, het ontnemen van stemrecht in de Raad. Dat moet unaniem genomen worden en dat is ook juist het probleem: Polen zal Hongarije niet afvallen en andersom ook niet.
‘We doen het op de Europese manier’
Tegelijkertijd waarschuwde de voorzitter, die op 1 november officieel met haar baan begint, dat we voor gemeenschappelijke uitdagingen staan. Demografische verandering, klimaatverandering, en snelle digitalisering. De Finnen die kampen met droogte, de Franse boeren die kampen met een hittegolf of Poolse arbeiders die het slachtoffer worden van de snelle digitalisering: ‘We doen het op de Europese manier, we laten niemand achter en bieden perspectieven’, zei Von der Leyen afgelopen week, die verder hartstochtelijk pleitte voor een meer sociaal Europa. En voor een Spitzenkandidatensysteem dat beter werkt. Von der Leyen had de voorkeur van de Europese regeringsleiders. En het Europees Parlement heeft die voordracht bevestigd.
